Ֆիզիկա

 Լուսին(Անհատական-հետազոտական աշխատանք)

Երկրի և Լուսնի միջև հեռավորությունը 384.400 կմ է: Լուսինը սեփական լույս չունի և անդրադարձնում է Արեգակի ճառագայթները: Լուսնի մակերևույթը փոխվում է +1200 C-ից (ցերեկը) մինչև -1630 C (գիշերը): Նորալուսինների միջև ընկած ժամանակը (լուսնային ամսի տևողությունը) 29,53 օր է: Լուսինն անհամեմատ ավելի փոքր է Երկրից, ծավալով՝ 49 անգամ: Նրա զանգվածը հավասար է Երկրի զանգվածի 0,0123 մասին, այսինքն`   Երկրի նյութից հնարավոր կլիներ պատրաստել 81 այնպիսի գնդեր, որոնցից յուրաքանչյուրը կկշռեր Լուսնի չափ: Լուսինը կազմված է քարապարներից, և Երկրից անզեն աչքով դիտողն այդ արբանյակի վրա միշտ տեսնում է նույն գորշ բծերը, որովհետև Լուսինը դեպի Երկիրն է ուղղված շարունակ նույն կողմով: Դա պայմանավորված է Լուսնի`   իր առանցքի և Երկրի շուրջը պտտվելու ժամանակահատվածների հավասարությամբ՝ 27,33 օր: Այս պարբերության ընթացքում Երկրից դիտվող Լուսնի տեսքը փոխվում է բարակ կիսալուսնից՝ եղջյուրից (մահիկ), մինչև լուսարձակող լրիվ սկավառակը (լիալուսին) և ընդհակառակը:

Եթե Լուսինը գտնվում է Արագակի ու Երկրի միջև, ապա մենք այն առհասարակ չենք տեսնում. սկսվում է նորալուսինը: Նորալուսինների միջև եղած պարբերությունը 29,53 օր է: Նորալուսնի ժամանակ Լուսինը երբեմն հայտնվում է Երկրի ու Արեգակի միջև և  ծածկում է Արեգակը. տեղի է ունենում Արեգակի խավարում: Իսկ երբ լիալուսնի ժամանակ Երկիրը հայտնվում է Արեգակի ու Լուսնի միջև և ստվեր է գցում Լուսնի վրա, ապա տեղի է ունենում Լուսնի խավարում:
Լուսնի մակերևույթը գրեթե ամբողջությամբ պատված է խառնարաններով, որոնց մեծ մասն առաջացել է, երբ միջմոլորակային տարածությունից նրա վրա են ընկել քարե կամ մետաղե երկնային մարմիններ՝ երկնաքարեր:Լուսնի վրա ծանրության ուժը 6 անգամ ավելի փոքր է, քան Երկրի վրա: Լուսինը կանոնավորապես ուսումնասիրել են տիեզերական ինքնաշխատ սարքերով:

Շատ գիտնականներ միտված են հավատալու լուսնի առաջացման այն թեորիային, ըստ որի ինչ-որ ժամանակ տեղի է ունեցել Երկրի և ինչ-որ մի այլ մոլորակի բախում, որի չափերը եղել են մոտավոր Մարսի չափերին հավասար: Բախման արդյունքում այդ մոլորակը բաժանվել է բազմաթիվ կտորների, որոնք ստեղծել են մեծ օղակաձև գոտի Երկրի շուրջ: Ավելի ուշ այդ օղակը «խտացել » է, որից էլ առաջացել է լուսինը:

Երբ Լուսինը գտնվում է Երկրից մաքսիմալ հեռավորության վրա, եղանակը և տեղումները Երկրի վրա դառնում են ավելի կանխատեսելի, իսկ երբ լուսինը մոտենում է Երկրին տեղի է ունենում հակառակը:
Լուսինը և Երկիրը ունեն աննախանձելի պատմություն. նրանք երկար ժամանակ գտնվել են «ռմբակոծության» տակ, դա եղել է 3-ից 4 միլիարդ տարի առաջ, երբ երկիրը և Լուսինը գտնվել են երկնաքարերի հոսքի մեջ:
Լուսինը ավելի շուտ ձվաձև է, քան գնդաձև:
Լուսնի առաջացման ժամանակ մոտ 4.5 միլիարդ տարի առաջ, երբ այն Երկրից հեռու էր 22 530 կիլոմետրով, այն 3 անգամ ավելի մեծ էր քան հիմա:

Տիեզերագնացների հետքերը լուսնի վրա կմնան միլիոնավոր տարիներ, և դա զարմանալի չէ, քանզի այնտեղ չկան քամիներ, և այնտեղ չկա խոնավություն:
Լուսնի վրա չկա մթնոլորտ` այդ պատճառով այնտեղ մթնշաղ չի լինում. ցերեկը և գիշերը իրար են հաջորդում ակնթարթորեն:
Լուսնի խավարում լինում է տարին երկու անգամ, բայց այդ երևույթը երկրի կոնկրետ տեղում կարող է դիտվել մոտ հարյուր տարի պարբերությամբ:

Հայերեն Լուսին բառն առաջացել է լույս բառից, անվանումը թերևս ստացել է գիշերը լուսավորելու պատճառով։ Լատիներեն Luna բառը նույնպես թարգմանաբար նշանակում է լուսավոր:
Նիլ Ալդեն Արմսթրոնգ ամերիկացի տիեզերագնաց է։ Նա ծնվել է 1930թ. օգոստոսի 5-ին ԱՄՆ-ում ։ Երկար տարիներ աշխատել է ՆԱՍԱ տիեզերական և գիտահետազոտական կայանում։ Արմսթրոնգն առաջին մարդն էր, ով ոտք դրեց Լուսնի վրա՝ 1969 թ-ի հուլիսի 21-ին։

Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթար

Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթար 1986 թվականի ապրիլի 26-ին Ուկրաինայի Չեռնոբիլ քաղաքում տեղի ունեցած ատոմակայանի չորրորդ էներգաբլոկի վթար։ Տեղի է ունեցել ռեակտորի պայթյունի հետևանքով և շրջակա տարածքները ենթարկել է ռադիոակտիվ ճառագայթման։ Վթարը ամենախոշորն է իր հետևանքներով ատոմային վթարների մեջ։ Ավերածությունը պայթուցիկ բնույթ էր կրում, ռեակտորը ամբողջությամբ ավերվել է, և շրջակա միջավայր արտանետվել են մեծ քանակությամբ ռադիոակտիվ նյութեր։ Այս վթարը ատոմային էներգետիկայի պատմության մեջ ամենախոշորն է ինչպես զոհերի քանակով, այնպես էլ տնտեսական վնասով։ Վթարից հետո առաջին երեք ամիսների ընթացքում մահացել է 31 հոգի, իսկ ճառագայթման հետևանքները, որոնք բացահայտվել են 15 տարիների ընթացքում, դարձել են 60-80 մարդու մահվան պատճառ։ 134 մարդ տարբեր աստիճանի ճառագայթային հիվանդություն են ստացել, ավելի քան 115 հազար մարդ տարհանվել է 30 կիլոմետրանոց ճառագայթման գոտուց։ Հետևանքների վերացման համար մոբիլիզացվել են նշանակալի ռեսուրսներ, ավելի քան 600 հազար մարդ մասնակցել է վթարի հետևանքների լիկվիդացման գործում։
Ռեակտորի այրումից առաջացած ամպը օդի մեջ տարածել է բազմաթիվ ռադիոակտիվ նյութեր, և առաջին հերթին յոդի և ցեզիումի ռադիոնուկլիդներ, մեծամասնությամբ Եվրոպայի տարածքում։ Չեռնոբիլի վթարը մարդկության պատմության մեջ մտավ որպես միջուկային խոշորագույն աղետներից մեկը:

Արեգակի խավարում

Նորալուսնի ժամանակ, երբ Արեգակը, Լուսինը և Երկիրը գտնվում են գրեթե մի ուղղի վրա, Լուսնի ստվերն ընկնում է Երկրի վրա և Երկրի մակերևույթի որոշ մասերից դիտելիս Արեգակն ամբողջությամբ կամ մասամբ չի երևում, որն էլ Արեգակի լրիվ կամ մասնակի խավարումն է։ Տվյալ վայրում Արեգակի լրիվ խավարումը տևում է 2 - 3 առավելագույնը՝ 8 րոպե, իսկ մասնակին՝ 2 - 3 ժ։ Երբ խավարման ընթացքում Լուսինը գտնվում է իր ուղեծրի երկրահեռ, իսկ Երկիրը` իր ուղեծրի արևամերձ մասերում, Լուսնի անկյունային տրամագիծը դառնում է Արեգակինից փոքր և ծածկում է Արեգակի միայն կենտրոնական մասը (օղակաձև խավարում)։Մեծագույն արեգակի խավարումը տեղի է ունեցել ԱՄՆ-ում  2017 թվականի օգոստոսի 21-ին, երկուշաբթի օրը բացառիկ աստղագիտական իրադարձություն էր Արեգակի լրիվ խավարումը, որը եղել է ամբողջ Միացյալ Նահանգներում, Արեւմտյան ափից մինչև Արեւելյան ափ։ Տևել է մի քանի վայրկյանից մինչև 2 րոպե 44 վայրկյան։ Ըստ Միացյալ Նահանգների ռազմածովային աստղադիտարանի տվյալների սա Արեգակի խավարման ամենաերկար տևողությունն է։







Լաբորատոր աշխատանք

Հոսանքի աշխանատքը

Q=0,2
P=0,2
A=12















Էլեկտրական հոսանք

                                                                                    Աղբյուր

Հոսանքի առաջին աղբյուրը ստեղծվել է 1800թ. Ալեսսանդրո Վոլտայի կողմից,ով վերցրել է արծաթե ու ցինկե մի քանի տասնյակ զույգ կլոր թիթեղներ և նրանց աղաջրի մեջ թրջված ստվարաթղթի կլոր միջադիրներ դնելով,այդ ամենը դասավորել սյան տեսքով:Հետո վերին ու ներքին թիթեղներին հաղորդալար ամրացնելով,Վոլտան ստացել է հաստատուն հոսանքի առաջին աղբյուրը:Այս հոսանքի աղբյուրը կոչվում է վոլտյան սյուն:

                                                                                 Սահմանում

Էլեկտրական հոսանքը լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժում է:Նման մասնիկները կարող են լինել մետաղներում,էլեկտրոլիտներում,գազերում,վակումում,կիսահաղորդիչներում:Երբեմն էլեկտրական հոսանք է կոչվում նաև շողման հոսանք,որը առաջանում է էլեկտրական դաշտի փոփոխությունների ժամանակ:

Էլեկտրական հոսանքի տեսակն

1)հաստատուն հոսանք
2) փոփոխական հոսանք
3) իմպուլսային էլեկտրական հոսանք

Գործնական աշխատանք

Գիտնականներ ովքեր ստեղծել են ֆիզիկան

Նիկոլայ Կոպեռնիկոս

Նիկոլայ Կոպեռնիկոսն առաջինն է տվել Տիեզերքի արեգակնակենտրոն կառուցվածքի տեսությունը, համաձայն որի` Արեգակը գտնվում է համակարգի կենտրոնում, իսկ մոլորակները որոշակի ուղեծրերով պտտվում են նրա շուրջը:










                                   
Գալիլեո Գալիլեյը

Գալիլեո Գալիլեյը ճշգրիտ բնագիտության հիմնադիրներից է:Առաջարկել է շարժման հարաբերականության գաղափարը, հաստատել իներցիայի, ազատ անկման և թեք հարթությամբ մարմինների շարժման օրենքները:

                                       










Իսահակ Նյուտոն

                

Պրիզմայի օգնությամբ տարրալուծելով սպիտակ լույսը՝ Նյուտոնը բացահայտել է, որ այն 7 տարբեր գույների լույսերի խառնուրդ է: 

Մաթեմատիկական հետազոտությունների հիմնական մասը Նյուտոնը կատարել է ուսանողական տարիներին: Նա 23 տարեկանում մշակել է (Գ. Լայբնիցից անկախ) դիֆերենցիալ և ինտեգրալ հաշիվը, ստացել ֆունկցիան շարքի վերածելու բանաձև (հետագայում կոչվել է Նյուտոն-Լայբնիցի բանաձև): Նա այդ ժամանակ է հայտնագործել նաև Տիեզերական ձգողության օրենքը: Ըստ որի զանգվածով օժտված յուրաքանչոյւր մարմին իր շուրջը ստեղծում է ձգողական ուժային դաշտ, որը կոչվում է գրավիտացիոն դաշտ։
Նյուտոնիը ձևակերպել է դասական մեխանիկայի երեք հիմնական օրենքները։ 

                                                   

Մայքլ Ֆարադեյ 

Անգլիացի ֆիզիկոս և քիմիկոս Մայքլ Ֆարադեյը էլեկտրամագնիսական դաշտի մասին ուսմունքի հիմնադիրն է. ֆիզիկայում առաջինն է ներմուծել էլեկտրական և մագնիսական դաշտեր հասկացությունները: Հայտնագործել է էլեկտրամագնիսական ինդուկցիայի երևույթը, բացահայտել էլեկտրոլիզի օրենքները (Ֆարադեյի օրենքներ):Նրա անունով են կոչվել էլեկտրաունակության միավորը ֆիզիկայում՝ Ֆարադ (Ֆ), և  էլեկտրական լիցքի արտահամակարգային միավորը էլեկտրաքիմիայում՝ Ֆարադեյ:

1832 թ-ին Մ. Ֆարադեյը հայտնագործեց էլեկտրամագնիսական ինդուկցիայի երևույթը, ընդամենը 30 տարի անց այդ երևույթի կիրառումով արտադրվեցին էլեկտրական շարժիչներ։
 
Ալբերտ Էյնշտեյն

 Հաճախ համարում են ժամանակակից ֆիզիկայի հայր։ Նրա հանրահայտ զանգված-էներգիա համարժեքության բանաձևը՝ E = mc2, երկու անգամ համարվել է «աշխարհի ամենահայտնի հավասարումը»։ 1921 թվականին նա արժանացել է ֆիզիկայում Նոբելյան մրցանակի «տեսական ֆիզիկայում իր ավանդի և հատկապես իր՝ ֆոտոէֆեկտի օրենքի բացահայտման համար»։ Վերջինս վճռական դեր խաղաց ֆիզիկայում քվանտային մեխանիկայի հիմնադրման գործում։

Աղբույր`  Հայկական հանրագիտարան

Նախագիծը շարունակական















https://docs.google.com/document/d/1UJMAq2shvULVNFc5tDZiGUiuoj9pBhmVaPJnsRNaBFs/edit#heading=h.sbt0jlx80j5i

Լաբորատոր աշխատանք

Լաբորատոր աշխատանք

Արձագանք

Արձագանքը ֆիզիկական երևույթ է։Ձայնային արձագանքը դա ձայնի արտացոլումն է։Այսինքն `եթե լսվում է ձայնը սկզբնաղբյուրից,ապա տարածության մեկ կետից կարելի է լսել նույն ձայնը մի քանի անգամ։Արտացոլման ժամանակ ձայնային ալիքը էներգիա է կորցնում։Արձագանքի շնորհիվ խոսողը մյուս ձայների հետ միասին կարող է լսել նաև իր ձայնը։Բայց մի քիչ ուշացումով։Գոյություն ունի արձագանքի 2 տեսակ միանգամյա և բազմակի։Ձայնային ալիքները օդում տարածվում են վայրկյանում 340 մ.արագությամբ։Ձայնը տարածվում է ոչ միայն օդում այլ նաև ջրում։Իսկ ջրում 5 անգամ ավելի արագ։Անօդ տարածության մեջ ձայնային արձագանքը չի տարածվում։Արձագանք երևույթը երաժշտության մեջ շատ է խանգարում։Ձայնային ալիքները դիպչելով կոշտ պատերին բարձր արձագանքում են։Դրա համար էլ ձայնագրման ստուդիաներում պատերին փափուկ նյութից պաստառներ են փակցնում։

Լաբարատոր աշխատանք (ֆոտոշարք)

Թեման-Ազատ անկում.

Նպատակը՝

Ազատ անկման դիտում, ուսումնասիրում, եզրակացություն:

Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր՝

1 մ երկարությամբ հաստ պատերով ապակե գլան, որի մեջ նախoրոք գցված է կապարե գնդիկ, մետաղե կապօղակ,փետուր: Գլանի մեկ կողմը փակված է ռետինե խցանով, մյուս կողմը ծորակով: Նաև օգտագործվել է օդահան պոմպ:

Փորձի ընթացքը

Վերցնում ենք գլանը բացում ենք ծորակը և թողնում ենք, որ օդը ներս մտնի: Հետո 180 աստիճանով պտտում ենք գլանը: Առաջինը ընկնում է կապարե գնդակը, հետո մետաղե կապօղակը և ամենավերջում փետուրը: Հետո մենք օդահան պոմպի շնորհիվ գլանից հանեցինք օդը և ծորակը փակեցին: Գլանը պտտեցինք 180 աստիճանով և բոլոր իրերը ընկան հավասար արագությամբ:

Եզրակացություն

Օդի պատճառով է, որ տարբեր մամինները ընկնում են տարբեր արագություններով:Երբ մենք ստեղծեցինք վակում մարմինները ընկան միայն գրավիտացիայի օգնությամբ: Բոլոր մարմիները,Երկրի ձգողության ազդեցությամբ,վայր են ընկնում նույն արագացմամբ: