Քիմիա

Երկաթ(Անհատական-հետազոտական  աշխատանք)

Երկաթ, քիմիական նշանը՝ Fe: Պարբերական համակարգի ութերորդ խմբի երկրորդական ենթախմբում է, ատոմային համարը՝ 26։ Այն սպիտակ-արծաթափայլ մետաղ է։ Ատոմի էլեկտրոնային բանաձևն է 1s²2s²2p⁶3s²3p⁶3d⁶4s²։ Բացի Էներգիական չորրորդ մակարդակի 2 էլեկտրոնից, քիմիական կապերի առաջացմանը կարող են մասնակցել նաև երրորդ մակարդակի d-էլեկտրոնները։ Երկաթին բնորոշ են գերազանցապես +2 և +3 օքսիդացման աստիճանները։ Սակայն կան շատ քիչ թվով խիստ անկայուն միացություններ, որոնցում դրսևորվում է +6 օքսիդացման աստիճան։ Բնության մեջ տարածվածությամբ 4,65% է: ՝ Թթվածնից(O), սիլիցիումից (Si) և ալյումինից (Al) հետո զբաղեցնում է չորրորդ տեղը։ Ազատ վիճակում երբեմն հանդիպում է միայն որոշ երկաթաքարերի տեսքով։ Գտնվում է հիմնականում օքսիդային հանքաքարերում, որոնցից կարևորներն են գորշ երկաթաքարը (լիմոնիտ)(Fe₂O₃ . nH₂O), կարմիր երկաթաքարը (հեմատիտ)(Fe₂O₃), մագնիսական երկաթաքարը (մագնետիտ) (Fe₃O₄), սիդերիտը (FeCO₃), պիրիտ (հրաքար)՝ FeS₂ և այլն։ Մարդու օրգանիզմում կա ~ 3գ երկաթ տարր գերազանցապես հեմոգլոբինի բաղադրության մեջ։Երկաթը արծաթափայլ, սպիտակ, պինդ մետաղ է, խտությունը 7,87 գ/սմ³ է, հալման ջերմաստիճանը՝ 1539 °C։ Շնորհիվ ատոմում առկա չզույգված շատ էլեկտրոնների՝ երկաթն ունի պարամագնիսական հատկություն. ձգվում է մագնիսի կողմից։ Այդ մետաղին բնորոշ են արագ մագնիսանալու և ապամագնիսանալու հատկությունները, ինչը հնարավորություն է տալիս երկաթը լայնորեն օգտագործելու էլեկտրատեխնիկայում և էլեկտրոնային սարքերում։ Չափազանց մաքուր երկաթը բավականին կայուն է օդի թթվածնի նկատմամբ, սակայն սովորական մետաղը (խառնուկներ պարունակող) օդում աստիճանաբար ենթարկվում է կերամշակման, մանավանդ խոնավության առկայությամբ.2Fe(OH)₂Երկաթի տաքացված լարը թթվածնի մեջ մտցնելիս բուռն այրվում է՝ արձակելով շիկացած շիթեր և վերածվելով, այսպես կոչված, «խառը» օքսիդի՝ Fe₃O₄.
Ջրածնի հետ երկաթը չի փոխազդում։ Հալոգենների հետ օքսիդանում է մինչև +3 օքսիդացման աստիճան։2FeCl₃Դիտարժան է նաև երկաթի ռեակցիան ծծմբի հետ։ Այդ նյութերի փոշիների խառնուրդը փորձանոթում տաքացնելիս սկսվում է բուռն ջերմանջատիչ ռեակցիա, որի հետևանքով գոյանում է երկաթի սուլֆիդ.FeSԵրկաթը փոխազդում է թթուների հետ:Տեխնիկայում երկաթը և երկաթից ստացված համաձուլվածքներն ընդգրկված են սև մետաղաձուլության մեջ: Կենցաղային իրերի, գործիքների և զենքերի պատրաստումը երկաթից սկիզբ դրեց երկաթի դարին, որը հաջորդեց բրոնզի դարին: Երկաթի համաշխարհային ընդհանուր երկրաբանական պաշարները կազմում են մոտ 400 մլրդ տ: Երկաթի հանքեր կան նաև Հայաստանում: Ժամանակակից տեխնիկայում երկաթը կիրառվում է գլխավորապես զանազան նյութերի՝ ազոտի, թթվածնի, ջրածնի, ծծմբի, ֆոսֆորի, ավելի հաճախ՝ ածխածնի հետ համաձուլվածքներ կազմած: Դրանց նույնիսկ չափազանց փոքր քանակները խիստ փոխում են երկաթի հատկությունները:

Այժմ գիտնականներն ստանում են երկաթի այնպիսի տեսակներ, որոնք չեն ժանգոտում, չեն վախենում կրակից ու թթուներից, ինչպես նաև վերադասավորում են իրենց ատոմներն այնպես, որ տասնապատիկ անգամ ամուր դառնան:

Լաբորատոր փորձեր:Մետաղներ

Լաբորատոր  փորձ 1.  <<Հրավառություն>>՝ մագնեզիումի  ժապավենի  այրումը:Գրեք  ընթացող  ռեակցիայի  հավասարումը:

Mg+O2=2MgO+Q

Լաբորատոր  փորձ  2.   Ակտիվ  մետաղներից  նատրիումի  կամ  կալցիումի  փոխազդեցությունը  ջրի  հետ:Համոզվելու  համար, որ  առաջացել  է  ալկալի` կաթոցիկով  2 կաթիլ  հայտանյութ  ֆենոլֆտալեին  լցրեք  առաջացած  ալակալու լուծույթին :   Գրեք  ընթացող  ռեակցիայի  հավասարումը:

2Na+2H2O=2NaOH+H2

Լաբորատոր  փորձ  3. Մետաղի  փոխազդեցությունը աղերի  ջրային  լուծույթների  հետ(բացի

ալկալիական  և  հողալկալիական  մետաղների, ինչու՞): Երկաթի(մեխի)

փոխազդեցությունը  պղնձարջասպի  լուծույթի  հետ: Ինչու՞   է  մեխը

կարմրում:  Գրեք  ընթացող  ռեակցիայի  հավասարումը:

Fe+CuSO₄=FeSO₄+Cu

Լաբորատոր  փորձ  4.Պղնձի ստացումը,պղնձի օքսիդից:

CuO+H₂=Cu+H₂O
2Zn+2HCE=ZnCe₂+H₂

Կենսական տարերի սահմանում

Կենսական տարրեր են կոչվում, այն քիմիական տարրի ատոմները ,որոնք առաջացնում են բարձ օրգանական նյութեր,որից կազմվածենք կենդանի օրգանիզմները:Կան մակրո տարրեր՝մակրո տարրերը են մեծ տարրերը:
Ածխածի-C
Ջրածին-H
Թթվածին-O
Ազոտ-N
Ֆոսֆոր-P
Ծծումբ-S

Միկրո տարրեր.՝որոնք քիչ քանակությամբ,բայց պետք են պարտադիր լինեն:
Կալցիում-Ca²⁺
Կալիում-K⁺
Մագնեզիում-Mg²⁺
Երկաթ-Fe²⁺
Պղինձ-Cu²⁺
Ցինկ-Zn²⁺
Մանգան-Mn²⁺
Ֆտոր-F^-
Քլոր-Ce^-
Բռոմ-Br^-
Յոդ-I^-

Լաբորատոր աշխատանք

Բնապահպանական ստուգատեսի ընդառաջ

<<Թունավոր նյութերը օդում,ջրում,հողում>>

 Լաբորատոր փորձ օդի բաղադրությունը

Օդում թթվածնի ծավալային բաժինը.՝
 x(ֆի)(O₂)=21%
x(N₂)=78%/
x(ֆի) այլ գազեր
x(CO₂)=0,03%
Ազնիվ գազեր.՝He,Ar,Ne.
Օդում կա նաև ջրային գոլորշիներ
Cn H₃+O₂+HCO₂+H₂O

Այրաման ռեակցիների ժամանակ անջատվում է ջերմութոյւն ու լույս:
Բարձր ջերմաստճանում օդի ազոտը ու թթվածինը միանում են իրար:

N₂+O₂---2NO +2NO+O₂—2NO₂+4NO₂+O₂+2H₂O---4HNO_{3
Առաջանում է մյուս թթուն}

Մարտ

Մարդկությանը հուզող  ինչպիսի՞  էկոլոգիական  հիմնախնդիրներ  գիտեք

Հասարակության էկոլոգիական  հիմնախնդիրները շատ են:Ամենատրածված աղբի խնդիրն է, և ջրերի աղտոտվածությունը:Հանքավայրերի շահագործումից առաջացած մնացորդները ախտոտում են միջավայրը:

Ո՞րն է  էկոլոգիապես  մաքուր  սնունդը

Էկոլոգիապես մաքու սնունդը դա օրգանական սնունդն է:Այն բանջարեղեն ու մրգերը որոնց աճեցման համար պարարտանյութեր չեն օգտագործում:Մսի,կաթնամթերիք և թռչնամսի արտադրության ընդացքում արհեստական կերեր չեն օգտագործում:

Ի՞նչ կարծիք  ունեք  կենսական  միջավայրի  մասին

Մեր կենսական միջավայրը աղտոտված է:Աղտոտված է մթնոլորտը,ջրային միջավայրը,քիչ են կանաչ տարածքները,կլիմայի փոփոխություններ են տեղի ունենում որը վատ է անդրադառնում մեր վրա:

Որո՞նք են  առողջ  ապրելակերպի  սկզբունքները

Առողջ ապրելակերպը միշտ է պետք և պետք է հետևողական լինել:Ծխելը,թմրամիջոցներ և ալկոհոլային խմիչքների օգտագործումը վնասակար է առողջությանը:Պետք է զբաղվել ֆիզիկական աշխատանքով,սպորտով:

Ո՞րն է  համարվում  մաքուր  խմելու  ջուր

Ըստ երևույթի մաքուր խմելու ջուր չկա:Մաքուր խմելու ջուր է համարվում այն ջուրը ,
որի մեջ քիմիական նյութերի և քլորի քանակությունը համապատասխանում է ստանդարտին:

Ջրի շրջապտույտը  բնության  մեջ:

Արևի ճառագայթների ազդեցությունից ջուրը գոլորշիանում է և բարձրանում է երկինք:Երկնքում ամպերի տեսքով խտանում է ու տեղումների տեսքով թափվում է ներքև:

Փետրվար 26

                                        9-րդ  դաս.    Ամփոփիչ  թեստ-3

                                         Թեմաներ` «Ջրածին»   «Թթվածին»                                 Յուրաքանչյուր  առաջադրանքը  0.5  միավոր  է

1.    Ո՞ր  շարքում  են  նյութերը  ներկայացված  ըստ  մարդու  օրգանիզմում  դրանց 

զանգվածային  բաժնի  նվազման.        

  1)  ածխաջրեր, ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր

          2)  սպիտակուցներ, ջուր, ճարպեր, ածխաջրեր

          3)  սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ջուր, ճարպեր

          4)  ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր, ածխաջրեր

2.  Սովորական պայմաններում  ո՞ր  շարքի  բոլոր  նյութերն  են  գազեր. 

        1)  կալիումի ֆտորիդ,  յոդ,  ջուր

        2)  հելիում, սոդա,  կավիճ, ազոտ

        3)  ջրածին, ածխաթթու  գազ,  թթվածին

        4)  կարմիր ֆոսֆոր,  օզոն, բրոմ 

3.  Ո՞ր քիմիական   տարրի  ատոմներն  են  առկա  թվարկված  բոլոր  նյութերի բաղադրության  մեջ. նատրիումի  հիդրօքսիդ,  օզոն, ածխածնի (IV) օքսիդ, ջուր, ազոտական  թթու,  մագնեզիումի օքսիդ, ջրածնի  պերօքսիդ.

1)  ջրածին                       2) թթվածին                        3) քլոր                       4)  ածխածին

4.  Քանի՞ էլեկտրոն է  առկա  8  կարգաթվով  տարրի  ատոմի  վալենտային  շերտում.

1)  2                            2) 1,806 ^. 10²⁴                          3)  6                               4)  8

5.  Հետևյալ  բանաձևերով   ո՞ր   ջուրն  է  բնության  մեջ  առավել  տարածված.

     1)  T₂¹⁷O                                                                2)   D₂¹⁶O                                3)   H₂¹⁶O                      4)  T₂¹⁸O

6. Որքա՞ն է  թթվածին   տարրի  զանգվածային  բաժինը (%)  ծանր  ջրում` D₂O  մոլեկուլում.

   1)  25                                 2)   29,4                                 3) 70,6                         4)  80

7. Ջրածնի  և  թթվածնի  30 լ  խառնուրդը  պայթեցնելուց  հետո  մնացել  է  3 լ թթվածին: 

   Որքա՞ն է  ջրածնի  ծավալային  բաժինը (%) ելային  խառնուրդում.

     1)  50                                     2)  60                                      3)  40                                   4)  80

8.  Երկրագնդի կեղևում թթվածնի  և  սիլիցիումի   զանգվածային  բաժինները   հավասար 

     են  0,48  և  0,28  համապատասխանաբար:

   Եկրակեղևում  թթվածնի  ատոմների  թիվը  քանի՞ անգամ   է  մեծ  սիլիցիումի   

    ատոմների  թվից.  

       1)   2                                        2) 2,5                                             3) 3                                             4) 4  

                                                              

9 .  Լաբորատորիայում օզոն ստանալու նպատակով   փակ  անոթում   գտնվող   թթվածինը  

      ենթարկել  են  էլեկտրական պարպման,        

     ինչպե՞ս  է  փոխվում  անոթում  գտնվող   գազի  զանգվածը.                                                       

   1)  չի  փոխվել             2) մեծացել  է  1,5 անգամ        3) պակասել  է              4) մեծացել  է  աննշան

10. Օզոնը հայտնաբերում են  այն  անցկացնելով  կալիումի  յոդիդի  ջրային  լուծույթով, ըստ 

      հետևյալ  ռեակցիայի     KI  +  O₃  + H₂O  =  O₂  +  I₂  + KOH      Հավասարեցրեք  ռեակցիան,

      որքա՞ն  է  ռեակցիայի   հավասարման  գործակիցների  գումարային  թիվը.

   1)   5                           2)  8                                     3)   3                                 4)  10

11.  Որքա՞ն  է  ծանր  ջրի (D2O)  մեկ   մոլեկուլի  զանգվածը (գ).

1)   18                                   2)  20                                3)  2,99^. 10^-23                                       4)  3,32^. 10^-23

12.  Փոխազդել  են  ածխածնի  100  ատոմ  և  թթվածնի  50  մոլեկուլ: Որքա՞ն  է  ստացված   

      միացության  մեկ  մոլեկուլում  ատոմների  ընդհանուր  թիվը.

      1)   2                                        2)  4                                            3)  3                                            4)  5

13. Համապատասխանեցրե՛ք  նյութի   քիմիական   բանաձևը  և   դրանում  դրական   և

բացասական   օքսիդացման  աստիճան  ունեցող  տարրերի  զանգվածային  հարաբերությունը.

Նյութի  բանաձև	Զանգվածային       հարաբերություն
ա)  N2O     բ)  NO     գ)  N2O3     դ)  NO2	1)  7 : 8 2)  7 : 20 3)  7 : 4 4)   7 : 12 5)  7 :  16

     Ո՞ր  շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.

1)    ա3, բ1, գ4, դ3                2)  ա3, բ1, գ4, դ5                    3)  ա2, բ1,գ1, դ5                    4) ա2, բ1, գ4, դ5

14.  Քանի՞ մոլեկուլ է  պարունակվում  ջրի  մեկ  լիտրում (ρ=1գ/մլ).

    1) 6,02 • 10²³                 2)  3,35 • 10²⁴                        3)  3,34 • 10²⁵                                         4)  3,35 • 10²³  

15.  Ջրածինը խառնել  են  օդին  և  այրել: Ստացվել  է  9 գ  ջուր: Ի՞նչ  ծավալով (լ)  

       ջրածին  են  խառնել  օդին.   

     1)  6,72                          2)  11,2                                 3)  22,4                          4)  5,66

                                                                           -3-

16.  7,8 գ  զանգվածով  կալիումը  լուծել  են  48,4 գ  ջրում: 

      ա)  Գրեք  ռեակցիայի  հավասարումը______________      

     բ)  Որքա՞ն  է  նյութի  զանգվածային   բաժինը (%) ստացված  լուծույթում….

17. ա) Ո՞ր  զույգ  նյութերի  փոխազդեցության  դեպքում  ջրածին  կանջատվի.

            1) խիտ ծծմբական թթու և ցինկ

            2) .նոսր ազոտական թթու և պղինձ

            3)  խիտ աղաթթու և արծաթ

            4)  նոսր ծծմբական թթու և ալյումին

բ)  Գրեք  ռեակցիայի  հավասարումը______________

գ) Քանի՞ լիտր  ջրածին  կանջատվի, եթե  վերցվել  է  1մոլ  մետաղ.

                                                                                                                             Հաջողություն

               

Փետրվարի 19

• Նախագիծ 2. Թթվածին: Թթվածնի  տարածվածությունը  Երկրակեղևում: Թթվածին  քիմիական  տարրի կայուն  իզոտոպները` 16O, 17O,  18O:Թթվածնի  պարզ  նյութերը` երկթթվածին O2  և  օզոն O3 :
  Թթվածնի  շրջապտույտը  բնության  մեջ: Օդի  բաղադրությունը: Լուսասինթեզ:  Թթվածնի ֆիզիկական, քիմիական  և  ֆիզիոլոգիական  հատկությունները: Այրման  ռեակցիաներ:
• Անհատական-հետազոտական աշխատանք՝ <<Թունավոր  նյութերը  օդում>>:  <<Օզոն, օզոնային  շերտի  քայքայման  պատճառները  և  պայքարի  ձևերը>>:

Փետրվար 12

Առաջադրանք 1. Որոնք  են  ջրի  ֆիզիկական հատկությունները, թվարկեք….

Ագրեգատային վիճակը 20°C-ում կարող է գտնվել պինդ, հեղուկ և գազային վիճակներում;

1մթն․ tեռմ=100°C

tսառ-0°C

r(H2O)= 1գ/մլ=1կգ/լ=1000կգ/մ3

Մաքուր թորած ջուրը էլեկտրական հոսանքի հաղորդիչ չէ։

Առաջադրանք 2. Որոնք  են  ջրի քիմիական  հատկությունները, գրեք  ջրի  փոխազդեցությունը  պարզ  և  բարդ  նյութերի  հետ….

Ջրի քիմիական հատկությունները փոխազդեցությունն է պարզ և բարդ նյութերի հետ։

Տանը գրել ռեակցիաների հավասարումները։

Առաջադրանք 3. Որոնք  են  ջրի  օրգանոլեպտիկ  հատկությունները, թվարկեք…,որն  է  համարվում  մաքուր  խմելու  ջուր…

Ջրի օրգանոլեպտիկ հատկություններն են գույնը, համը, հոտը։ Ջուրը դառնահամ են դարձնում Ca և Mgաղերը, քաղցրահամ են դարձնում K և Na աղերը։ շ

Խմելուջուրը պիտի պարունակի 100 մանրէից որ ավել։

Ջուրը չի կարելի խմել այն ջուրը, որից քլորի հոտ է գալիս։ 

Առաջադրանք 4. Ջրի  փոխազդեցությունը  ակտիվ  մետաղներից` նատրիումի  հետ, գրեք  ընթացող  ռեակցիայի  հավասարումը….

և  հավասարեցրեք  էլեկտրոնային  հաշվեկշռի  եղանակով….

Ջրի փոխազդեցությունը ակտիվ մետացներից նատրիումի հետ

Ջուրը քայքայում են ալկալիական մետաղները՝ Li, Na, K, Rb, Cs

Ջուրը քայքայում են հողալկալիական մետաղները՝ Ca, Sr, Ba

Համոսվելու հաար, որ հիմք է առաջանում կաթեցնում ենք ֆենոլֆտալեին

Na+2HOH -2NaOH+H2

Առաջադրանք 5. Խմելու  սոդայի` նատրիումի   հիդրոկարբոնատի  լուծույթի  պատրաստումը  և  կոնցենտրացիայի  որոշումը….

m(NaHCo3)=8,4գ

m(H2O)=100գ

ա)որոշել լուծված նյութի զանգվածային բաժինը %-ով`
w(NaHCo3)=?%
w(NaHCo3)=m(NaHCo3)/m(լուծույթ).100%=8,4գ/8,4+100.100%=7,75%
բ)Որոշենք լուծված նյութի մոլային բաժինը լուծույթում`
x((NaHCo3)=n(NaHCo3).100%/n(NaHCo3)+n(H2O)=0,1մոլ/0,1մոլ+5,56մոլ=0,1/5,66մոլ.100%=1,8%
բանաձև.՝n=m/M
M(NaHCo3)=23+1+12+3.16=84գ/մոլ
n(NaHCo3)=8,4գ/84գ/մոլ=0,1մոլ
n(H2O)=100գ/18գ/մոլ=5,56մոլ
գ)Լուծված նյութի մոլային կոնցերտանցիան՝Cm(NaHCo3)=n(NaHCo3)/v(լուծույթ)=0,1մոլ/0,1մոլժ1 մոլ/լ

Փետրվար 2018

• Նախագիծ 1.Համար մեկ տարրը Տիեզեքում` Ջրածին: Ջրածնի իզոտոպները`պրոտիում, դեյտերիում, տրիտիում: Համար  մեկ  նյութը Երկրագնդում `Ջուր: Լուծույթներ:  Ծանր  ջուր: Ջրածնի  պերօքսիդ: Ջրի ֆիզ. քիմ. և  ֆիզիոլոգիական  հատկությունները:
  
  
  Ջրածինն անգույն, անհոտ, անհամ գազ է: Ամենատարածված քիմիական տարրն է Տիեզերքում. կազմում է աստղերի և Արեգակի զանգվածի մոտ կեսը Արեգակի մթնոլորտի 84 %-ը, միջաստղային միջավայրի և միգամածությունների հիմնական մասը::
  

  Աստղերի ընդերքում ջրածնի ատոմների միջուկները վերածվում են հելիումի ատոմների միջուկների (ջերմամիջուկային սինթեզ), և անջատվում է մեծ քանակությամբ էներգիա:Ը

  
  

  նդհանուր պարունակությունը Երկրի վրա՝ 1 %:

  
  

  Ջրածինը Երկրի վրա ազատ վիճակում հանդիպում է հազվադեպ՝ որոշ հրաբխային և այլ բնական գազերում, օդում՝ 10-4%: Մթնոլորտի վերին շերտերում ջրածնի պարունակությունը շատ ավելի մեծ է, մերձերկրյա տարածությունում առաջացնում է Երկրի պրոտոնային ճառագայթումային գոտին:

Ամենա-ամենա

Ամենամեծ մտածողը մարդը է Ամենալավ օրը երբ մեկի համար մի լավ բան ես անում։ Ամենալավ քաղաքն որտեղ որ ծնվել ես։ Ամենալավ աշխատանքը սիրած աշխատանքն է։ Ամենալավ հանգիստը ո երբ բավականություն ես ստանում։ Ամենամեծ թուլությունը վախն է։ Ամենավտանգավոր մարդը վատ ընկերն է։ Ամենամեծ պարգևը, որը կարող ես տալ կամ ստանալ ո՞րն է վստահություն Ամենամեծ ընկերը և խորհրդատուն ընտանիքը։ Ամենամեծ սխալը քեզ խաբեն է։




Հաշվարկային փորձարարական առաջադրանքներ:
Աղեր

Փորձ 1 Ցինկի Սուլֆաթի ստացում
Վերցնենք 2,6 գ ցինկ mZn=2,6գ:Քանի գրամ աղ կստացվի:
Zn+2HCE+ZnCl₂+H₂
Mg+HCE-MgCI+H₂

Գործնական աշխատանք.Հիմքեր

Փորձ.1 Հայտանյութերի գույնի փոփոխությունը հիմնային միջավայրում։ Արդյունքում կստանանք Ֆենոֆտալեյին-մորուգույն Մեթիլնարնջագույն-նարնջագույն Լակմուս-կապույտ Փորձ 2 Փոխազդեցության ռեակցիա հիմքերի փոխազդեցությունը հիմքերի հետ։ NaOH-նատրյումի հիդրոքսիդ NaOH+HCE+NaCe+H2O

Գործնական աշխատանք.Քիմիական կապի տեսակներ

Կովալենտ ոչ բևեռային H2,O2,N2,P4,Cl2 
 Կովալենտ բևեռայինCO2,H2O,HCl,NH2  
Իոնային NaCl,Ca3(PO4)2,Na2CO3Մետաղական Fe2,Cu2,Na2



Գիտելիքի Ստուգում 1

1. Ո՞ր  շարքում   է   գրված  միայն  ֆիզիկական  մարմիններ.

ա) գիրք, մեխ, ալյումին, ազոտ
բ) սեղան, գրիչ, տետր, մատանի
գ) երկաթ, քանոն, ոսկի, թթվածին
դ) պղինձ, ջուր, արծաթ, ջրածին

2. Քանի՞ նյութ  է  ներկայացված  հետևյալ  բառակապակցություններում.  ջրի  կաթիլ, պղնձե թաս, ալյումինե կաթսա, ռետինե գնդակ,  պղնձե կուժ, սառցե դղյակ.

ա) 3                                     բ) 6                                     գ) 4                                  դ) 5

3. Նշվածներից  ո՞ր  շարքում   են   գրված միայն օրգանական նյութեր.1) ջուր, թթվածին, կավիճ, սպիրտ
2) կերակրի աղ, սպիտակուց, ճարպ, ազոտ
3) շաքարավազ, քացախաթթու, գլյուկոզ, սպիրտ
4) սոդա, ջուր, ածխաթթու գազ, բենզոլ

 4. Ինչպիսի՞ ագրեգատային  վիճակում  կարող  է  գտնվել սնդիկը.

1) միայն  պինդ  վիճակում
2) միայն  գազային վիճակում
3) միայն  հեղուկ  վիճակում
4) բոլոր  երեք  վիճակներում

5. Որքա՞ն է ոսկու ձուլակտորի զանգվածը, որի ծավալը 2սմ3  է, իսկ  ոսկու խտությունը 19,3 գ/սմ3 է.
1) 38,6գ                            2) 9,65գ                                   3) 3,86գ                               4) 1,93գ

6. Համապատասխանեցրեք  նյութի  հատկությունները  և  անվանումը.   

Հատկությունները	Անվանումը
ա) բնորոշ  հոտով թափանցիկ  հեղուկ բ) ջրում լավ  լուծվող պինդ  նյութ գ) մետաղական  փայլով պինդ գունավոր  նյութ դ) ջրում  քիչ  լուծվող անհոտ, անհամ  գազ	1)  կավիճ        2) սախարոզ    3) քացախաթթու    4) թթվածին    5)  քլոր    6)  յոդ

7. Ո՞ր շարքում  են  գրված  միայն  բարդ  նյութերի  բանաձևեր.

1)   Al, HCl,  Cu, Na2SO4                                                 3)  H2O, N2, O3,  Ni, S8

2)   AgBr, H2, CaCO3, P4                                               4)  NaOH, CO2, NH3, CuSO4

 8. Ո՞ր տարրական  մասնիկներից  է  կազմված  ատոմը.
    1)  միայն էլեկտրոններից
    2)  նեյտրոններից և էլեկտրոններից
    3)  պրոտոններից, էլեկտրոններից և նեյտրոններից
    4)  միայն պրոտոններից

9.   Ո՞ր շարքում   է  գրված  ֆոսֆոր, թթվածին, ածխածին, երկաթ և ազոտ քիմիական տարրերի նշանները.
1) F, C, P, Si, Na
2)  O, C, Li, K, Ba
3)  P, O, C, Fe, N
4)  K, Na, P, Fe, C

10. Ո՞ր շարքում  են  առկա  միայն  կովալենտային  կապերով  միացություններ.

1)  NaCl, HCl, Cl2, NaHCO3                                      3)  H2, NH3, H2O, CH4

2)  KBr, HNO3, CaO, P4                                            4)  N2, Br2, CuSO4, Fe

11.  Բնութագրեք հետևյալ ….  տարրի  ատոմը  ըստ  հետևյալ  սխեմայի.

ա)  քիմիական  տարրի  նշանը
Zn-ցինկ
բ)  կարգաթիվը, միջուկի  լիցքը՝ Z- ը
130գ)  ատոմի  բաղադրությունը (պրոտոնների, նեյտրոնների, էլեկտրոնների  թիվը)
40

Ջրի ստացում

Թթուների փոխազդեթյունը հայտանյութերի հետ

Ֆոտոսինտեզը` օդի մաքրման բնական եղանակ

Ֆոտոսինթեզը Երկրի վրա ոչ միայն օրգանական միացությունների, այլև ազատ թթվածնի հիմնական մատակարարն է։Ֆոտոսինթեզն ունի համամոլորակային նշանակություն, քանի որ արեգակնային էներգիան վերափոխվում է քիմիական կապի էներգիայի, առաջանում են օրգանական միացություններ: Ֆոտոսինթեզի արդյունքում առաջանում է մոլեկուլային թթվածին, որն անհրաժեշտ է բոլոր  օրգանիզմների համար։ Կարևոր է նաև ածխաթթու գազի կլանումը ֆոտոսինթեզի գործընթացում, որի արդյունքում նվազում է նրա քանակը մթնոլորտում, և ածխածինը անօրգանական նյութից անցնում է օրգանական նյութի բաղադրության մեջ, ինչը կաևոր դեր ունի ածխածնի շրջապտույտում։Չնայած վիթխարի մասշտաբներին՝ ֆոտոսինթեզը դանդաղ և քիչ արդյունավետ գործընթաց է.կանաչ տերևը ֆոտոսինթեզի համար օգտագործում է իր վրա ընկած արեգակնային էներգիայի ընդամենը 1 %-ը։ Ֆոտոսինթեզի արդյունավետությունը կարելի է բարձրացնել՝ մեծացնելով ածխածնի  օքսիդի պարունակությունը մթնոլորտում, բարելավելով լուսավորվածությունը, ջրամատակարարումը և այլն։ Անհրաժեշտ է նաև հիշել, որ բուսական բջիջները, ինչպես և այլ բջիջները, մշտապես շնչում են, այսինքն կլանում են թթվածին և անջատում ածխածնի  օքսիդ։ Ցերեկը, շնչառության հետ միասին, բուսական բջիջները լուսային էներգիան փոխարկում են քիմիական էներգիայի և օրգանական նյութեր են սինթեզում։ Այդ ընթացքում, որպես ռեակցիայի կողմնակի նյութ, անջատվում է մոլեկուլային թթվածին։ Ֆոտոսինթեզի ընթացքում բուսական բջջի կողմից արտադրված թթվածնի քանակը 20-30 անգամ ավելին է, այդ նույն ընթացքում շնչառության համար կլանվող թթվածնի քանակից։

Լաբորատոր աշխատանք

Լաբորատոր աշխատանք

_{Թթվածնի անձնագրի կազմումը`}

 _{Թթվածնի ընդհանուր բնութագրումը}

_{Քիմիական նշանը-------O}

 _{Քիմիական բանաձևը---O2}

_{Հարաբերական ատոմային զանգված՝   Ar------- 16}

_{Հարաբերական մոլեկուլային զանգված Mr-------32}

_{Իզոտոպները---16O,17O,18O}

_{Դիրքը պարբերական համակարգում՝կարգաթիվը-8, պարբերությունը-6, խումբը գլխավոր ետնթախումբ---}

_{Ատոմի բաղադրությունը և կառուցվածքը--- (8p+8n)8e}

 _{Վալենտականությունը-2, օքսիդացման աստիճանը-0,-2, ftor+2 h2o2}

Քիմիական ռեակցաների փորձ

 Միացման ռեակցիա մագնեզյումի այրումը

Քայքայման ռեակցիա

Մայախիտի քայքայում

Ամոնյումի բիքրոմատ (հրաբուխ)

Պղնձաջասմի փոխազդեթյուն

Փոխանակման ռեակցիաներ

Սոդայի լուծույթ

Աղաթթվի փոխազդեթյուն

Նատրիումի հիդրոքսիդ և աղաթթվի փոխազդեթյուն

Պղնձի սուլֆադի և նատրիումի հիդրօքսիդի փոխազդեցություն

Մեխ և պղնձի փոխազդեցություն 

Գործնական աշխատանք (ֆոտոշարք)

Քիմիական բանաձև

Հաշվել ըստ քիմիական բանաձևի
NaHCO₃-սննդի սոդա
Na-նատրիում,H-ջրածին,C-ածղածին,O-թթվածին
1 Na ատոմ,1 H-ատոմ,3o-ատոմ
քիմ.նշանը՝Na
Z=11,միջուկի լիցքը +11
Az(Na)=23
mo=23.1,66.11^-27=38.18.11^-27կգ
պարբ-3,խումբ-1,գլխավոր.ենթախումբ
ոչ մետաղ
ատոմի բաղադրությունը -
Mr(NaHCO₃)=23+1+13+16.3=24+13+48=85
Տարրերի զանգվածային հարաբերությունը
m(Na):m(H):m(C):m(O)=24+13+48
Տարրերի զանգվածային բաժին
w(Na)=23160.100%=14.375%
w(H)=1160.100%=625%
w(C)=13160.100%=8.125%
w(O)=16160.100%=10%

նյութի անվանումը	ագրեգ.վիճակը	գույնը	հոտը	համը	խտությունը	լուծելիությունը ջրում	ջերմաէլէկտրա հաորդականությունը	պլաստիկությունը	եռման հալման ջերմաստիճանը
նատրիում (Na)	պինդ	+			հեղուկ	+	+	-	+

NaHCO₃-սննդի սոդա
Na-նատրիում,H-ջրածին,C-ածղածին,O-թթվածին
1 Na ատոմ,1 H-ատոմ,3o-ատոմ
քիմ.նշանը՝H
Ar(H)=1
mo=1.1,66.1^-27=1,66^-27կգ
պարբ-1,խումբ-1 գլխավոր ենթախումբ
շերտ 
ատոմի բաղադրությունը
Mr(NaHCO₃)=23+1+13+16.3=24+13+48=85
Տարրերի զանգվածային հարաբերությունը
m(Na):m(H):m(C):m(O)=24+13+48
Տարրի զանգվածայիբ բաժինը
w(Na)=23160.100%=14.375%
w(H)=1160.100%=625%
w(C)=13160.100%=8.125%
w(O)=16160.100%=10%

նյութի անվանումը	ագրեգ.վիճակը	գույնը	հոտը	համը	խտությունը	լուծելիությունը ջրում	ջերմաէլէկտրա հաորդականությունը	պլաստիկությունը	եռման հալման ջերմաստիճանը
Ջրածին(H)	հեղուկ	-	-	-		+		-

NaHCO₃-սննդի սոդա
Na-նատրիում,H-ջրածին,C-ածղածին,O-թթվածին
1 Na ատոմ,1 H-ատոմ,3o-ատոմ
քիմ.նշանը՝C
Z=6 միջուկի լիցքը +6
Ar(C)=6
mo=6.1,66.13^-27=9,96.13^-27
պարբ-2,խումբ-4 
շերտ 
ատոմի բաղադրությունը
Mr(NaHCO₃)=23+1+13+16.3=24+13+48=85
Տարրերի զանգվածային հարաբերությունը
m(Na):m(H):m(C):m(O)=24+13+48
Տարրի զանգվածայիբ բաժինը
w(Na)=23160.100%=14.375%
w(H)=1160.100%=625%
w(C)=13160.100%=8.125%
w(O)=16160.100%=10%

նյութի անվանումը	ագրեգ.վիճակը	գույնը	հոտը	համը	խտությունը	լուծելիությունը ջրում	ջերմաէլէկտրա հաորդականությունը	պլաստիկությունը	եռման հալման ջերմաստիճանը
Ածխածին(C)	գազային	-	-	-	-	+		-

NaHCO₃-սննդի սոդա
Na-նատրիում,H-ջրածին,C-ածղածին,O-թթվածին
1 Na ատոմ,1 H-ատոմ,3o-ատոմ
քիմ.նշանը՝O
Z=8 միջուկի լիցքը +8
Ar(O)=8
mo=8.1,66.16^-27=13,28.16^-27
պարբ-2,խումբ-6
շերտ 
ատոմի բաղադրությունը
Mr(NaHCO₃)=23+1+13+16.3=24+13+48=85
Տարրերի զանգվածային հարաբերությունը
m(Na):m(H):m(C):m(O)=24+13+48
Տարրի զանգվածայիբ բաժինը
w(Na)=23160.100%=14.375%
w(H)=1160.100%=625%
w(C)=13160.100%=8.125%
w(O)=16160.100%=10%

---

Քիմիական տարեր

տես այստեղ

Երկաթի  և  ծծմբի  խառնուրդի  բաժանումը  մագնիսով  և  ջրով

Վրցնենք ծծմբի փոշին նրան մոտեցնենք մագնիսը չի ձգի ծծումբը։Եթե ծծմբի և երկաթի փոշիները խառնենք իրար ապա թղթով մագնիսը մոտեցնենք դրան երկաթի փոշին կձգվի դեպի մագնիսը։Եթե վրցնենք ջրով լի բաժակը նար մեջ լցնենք ծծմբի փոշին, փոշին կմնա ջրի վերևում և չի լուծվի։Իսկ եթե դրա մեջ ավելացնենք երկաթի փոշին ապա երկաթը ամբողջությամբ կնստի ջրի հատակին։

Ձեթի  և  ջրի  անհամասեռ  խառնուրդի  բաժանումը  բաժանիչ  ձագարով

Վերցնում ենք բաժանիչ ձագարը նրա մեջ լցնում ձեթի և ջրի խարնուրդը ։Քանի որ բուսական յուղը թեթև է ձեթը վերևում։Այնուհետև բաժանիչ ձագարի տակ դնում ենք բաժակ և բացում ենք փականը։Բաժակի մեջ լցվում է ձեթը և հենց հասնում և հեղուկի սահմանին փականը փակում ենք։

Գործնական աշխատանք

Մենք վերցրեցինք կեղտոտ աղը, լցրեցինք մաքուր ջրով փորձանոթի մեջ,լավ խառնելուց հետո վերձրեցինք մի այլ փորձանոթ նրա վրա դրեցինք ձագարը իսկ ձագարի վրա ֆիլտրը և ամբողջ խառնուրդը դատարկեցին ֆիլտրի թղթի վրա:Այնուհետև տեսանք որ  ֆիլտրի թղթի վար մնացել են կեղտետ աղի մասնիկներ:Այնուհետև այդ ֆիլտրած աղը վերցրեցինք և լսցեցինք թասիկի մեջ,հետո այն այրեցինք ջուրը գոլորշիացավ իսկ մաքուր աղը մնաց թասիկի մեջ:

Դմիտրի Մենդելեև

Դմիտրի Մենդելեև