Ապրիլի 23-27
ԹԵՄԱ 11. Վարդանանց պատերազմը.ա/ Համեմատե՛ք Վարդան Մամիկոնյանի և Վասակ Սյունու դիրքորոշումը.Վարդան Մամիկոնյանը 450թ Խաղխաղ քաղաքի մոտ իր փոքրաթիվ զորքով ճակատամարտ էր մղում Պարսիկների դեմ,որպեսզի նրանք Աղվանքից չկարողանան ներթափանցել Հայաստան:Մինչև Սպարապետը ակտիվ պայքարում էր Պարսիկների դեմ Վասակ Սյունին իր զորախմբի հետ մնացել էր երկրում որպեսզի աջակցեր Սյունիքից Աղվաններին:Նա որոշեց լեզու գտնել Պարսկական արքունիքի հետ և խուսափել բախումից :Նա վախենում էր կորցնել իր մարզպանի պաշտոնը և նրա երկու որդիները պատանդ էին Պարսկաստանում:Դրանով նա դրժեց իր երդումը,որ տվել էր համատեղ պայքարելու համար և հեռացավ ապստամբունությունից:
բ/ Փորձե՛ք գնահատել Վասակ Սյունու դիրքորոշումը :
բ/ Փորձե՛ք գնահատել Վասակ Սյունու դիրքորոշումը :
Վասակ Սյունին հեռացավ Հայաստանից,երբ վերադարձավ Վարդան Մամիկոնյանը:Նա դրժեց իր երդումը նախ,որ չեր ուզում կորցնել իր պաշտոնը,Սյունաց նահապետի ճառանգական իրավունքը:Հետո վախենում էր,որ իր որդիները ովքեր գտնվում էին Պարսկաստանում որպես պատանդ:
Ապրիլի 16-20
ԹԵՄԱ 10. Պայքար թագավորական իշխանության ամրապնդման համար.
ա/ Ի՞նչ քաղաքականություն էր վարում Տիրանը: Ինչու՞.Տիրանը վարում էր թագավորական իշխանությունն ուժեղացնելու քաղաքականություն:Նա պայքարում էր ըմբոստ նախարարների դեմ,դրանով ամրապնդելով իր իշխանությունը:Թագավորին դուր չէր գալիս եկեղեցու հզորանալը:Նա հեթանոս չէր,բայց և ձգտում էր թուլացնել եկեղեցու դիրքերը:Նա ձգտում էր Պարսկաստանի և Հռոմի միջև չեզոք դիրք բռնել:
բ/ Ներկայացրե՛ք Աշտիշատի ժողովը: Ինչո՞վ էր այն նշանավոր: Ի՞նչ կարևոր որոշումներ ընդունեց այդ ժողովը.354թ Կաթողիկոս Ներսեսը եկեղեցական ժողով հրավիրեց:Ժողովը ընդունեց կենցաղային խնդիրները կարգավորող օրենքներ և կանոններ:Արգելվեց ազգականների ամուսնությունը,բազմակնությունը,թաղումների ժամանակ անպարկեշտ լացն ու կոծը,բացվեց հունարեն լեզվով դպրոցներ:Ժողովը որոշեց բացել հիվանդանոցներ,աղքատանոցներ,հյուրանոցներ:
գ/ Նկարագրե՛ք Ձիրավի ճակատամարտը :371թ Նպատ լեռան մոտ,Ձիրավի դաշտում Մուշեղ Մամիկոնյանի հրամանատարությամ,տեղի ունեցավ ճակատամարդ որտեղ Պարսկական զորքերը ջախջախվեցին:
Ապրիլի 9-13
1.Հազարապետություն-սահմանում է պետության հարկերը,կատարում է քաղաքների,ամրոցների,ճանապարհների կառուցում
2.Սպարապետություն-նրա գլուխ կանգնած է սպարապետը,նրան են ենթարկվում երկրի բոլոր զորքերը:
3.Մարդպետություն-Նա վերահսկում է արքունի տարածքները,պահպանում է արքունի գանձերը:
4.Մախազություն-այն ղեկավարում է մախազը,նա թագավորի թիկնապահ գնդի ղեկավարն էր:
5.Թագադիր ասպետություն-պատասխանատու է պալատական արարողության,և օտար երկրների դեսպանների ընդունելության համար:
6.Մեծ դատավորություն-որը գլխավորում է կաթողիկոսը,նա հրավիրում է եկեղեցական ժողովներ և լուծում է նախարարների միջև ծագած վեճերը:
բ/ Ի՞նչ էին բովանդակում Գահնամակ և Զորանամակ փաստաթղթերը /գրավոր, դասագիրք/.
-Գահնամակ
-Զորանամակ
Ապրիլի 3-7-Նախագծային շաբաթ
1.Հայրենիք կամ հայրենական-հորից որդուն անցնող հաղաձև:
2.պարգևատրվող հողաձև-ծառայության դիմաց տրվող հողաձև,որը ծառայությունը ավարտելուց հետո հետ են վերցնում,այդ հողաձևին նաև ասում են ուտեստ:
3.գանձագին-առք վաճառքով ձեռք բերված հողաձև:
բ/ Ներկայացրե՛ք ավատատիրական աստիճանակարգությունըԵնթակայության համակարգ որի գլուխ կանգնած էր թագավորը,այնուհետև խոշոր նախարարները (բդեշխները),խոշոր գործակալ նախարարները (բդեշխները),այնուհետև գործակալ նախարարները(տերտանտեր),այնուհետև սեպուհները (նախարարական տների կրտսեր անդամներ):
գ/ Ներկայացրե՛ք Քրիստոնեության ընդունման պատմական նշանակությունը /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/.
ՄԱՐՏԻ 12-16
ԹԵՄԱ 7. Հայոց նախաքրիստոնեական հավատքը: Գրավոր մշակույթը.
Հայկ
Վանի թագավորության դիցարան
նոր դիցարան Արամազդ
Անահիտ ոսկեմայր
Վահագն
Աստղիկ
Նանե
Տիր
Վանատուր
բ/ Համեմատե՛ք Հայոց աստվածները հունականի հետ՝ հելլենիզմի դարաշրջանում /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/.գ/ Ի՞նչ եք կարծում՝ հայերը նախաքրիստոնեական շրջանում գիր ունեցե՞լ են, թե՝ ոչ: Արտահայտե՛ք ձեր հիմնավոր կարծիքը՝ փաստերով /գրավոր, տարբեր աղբյուրներ/.
Այո հայերը գիր ունեցել,են որովհետև մինչ Մեսրոպատառին անցնելը ունեցել ենք մեհենագրեր:Գրային համակարգի լեզուն եղել է հայերենը մինչ Մաշտոցը:Իսկ հետո արդեն 301 թ ունեցել ենք մեր հիմնական գրերը:
ԹԵՄԱ 10. Պայքար թագավորական իշխանության ամրապնդման համար.
ա/ Ի՞նչ քաղաքականություն էր վարում Տիրանը: Ինչու՞.Տիրանը վարում էր թագավորական իշխանությունն ուժեղացնելու քաղաքականություն:Նա պայքարում էր ըմբոստ նախարարների դեմ,դրանով ամրապնդելով իր իշխանությունը:Թագավորին դուր չէր գալիս եկեղեցու հզորանալը:Նա հեթանոս չէր,բայց և ձգտում էր թուլացնել եկեղեցու դիրքերը:Նա ձգտում էր Պարսկաստանի և Հռոմի միջև չեզոք դիրք բռնել:
բ/ Ներկայացրե՛ք Աշտիշատի ժողովը: Ինչո՞վ էր այն նշանավոր: Ի՞նչ կարևոր որոշումներ ընդունեց այդ ժողովը.354թ Կաթողիկոս Ներսեսը եկեղեցական ժողով հրավիրեց:Ժողովը ընդունեց կենցաղային խնդիրները կարգավորող օրենքներ և կանոններ:Արգելվեց ազգականների ամուսնությունը,բազմակնությունը,թաղումների ժամանակ անպարկեշտ լացն ու կոծը,բացվեց հունարեն լեզվով դպրոցներ:Ժողովը որոշեց բացել հիվանդանոցներ,աղքատանոցներ,հյուրանոցներ:
գ/ Նկարագրե՛ք Ձիրավի ճակատամարտը :371թ Նպատ լեռան մոտ,Ձիրավի դաշտում Մուշեղ Մամիկոնյանի հրամանատարությամ,տեղի ունեցավ ճակատամարդ որտեղ Պարսկական զորքերը ջախջախվեցին:
բ/ Ներկայացրե՛ք Աշտիշատի ժողովը: Ինչո՞վ էր այն նշանավոր: Ի՞նչ կարևոր որոշումներ ընդունեց այդ ժողովը.354թ Կաթողիկոս Ներսեսը եկեղեցական ժողով հրավիրեց:Ժողովը ընդունեց կենցաղային խնդիրները կարգավորող օրենքներ և կանոններ:Արգելվեց ազգականների ամուսնությունը,բազմակնությունը,թաղումների ժամանակ անպարկեշտ լացն ու կոծը,բացվեց հունարեն լեզվով դպրոցներ:Ժողովը որոշեց բացել հիվանդանոցներ,աղքատանոցներ,հյուրանոցներ:
գ/ Նկարագրե՛ք Ձիրավի ճակատամարտը :371թ Նպատ լեռան մոտ,Ձիրավի դաշտում Մուշեղ Մամիկոնյանի հրամանատարությամ,տեղի ունեցավ ճակատամարդ որտեղ Պարսկական զորքերը ջախջախվեցին:
Ապրիլի 9-13
ԹԵՄԱ 9. Պետական կառավարման համակարգը.
ա/ Ներկայացրե՛ք արքունի գործակալությունները և նրանց գործառույթները /գրավոր, դասագիրք/.Արքունիքը կազմված է մի շարք գործակալություններից.՝
1.Հազարապետություն-սահմանում է պետության հարկերը,կատարում է քաղաքների,ամրոցների,ճանապարհների կառուցում
2.Սպարապետություն-նրա գլուխ կանգնած է սպարապետը,նրան են ենթարկվում երկրի բոլոր զորքերը:
3.Մարդպետություն-Նա վերահսկում է արքունի տարածքները,պահպանում է արքունի գանձերը:
4.Մախազություն-այն ղեկավարում է մախազը,նա թագավորի թիկնապահ գնդի ղեկավարն էր:
5.Թագադիր ասպետություն-պատասխանատու է պալատական արարողության,և օտար երկրների դեսպանների ընդունելության համար:
6.Մեծ դատավորություն-որը գլխավորում է կաթողիկոսը,նա հրավիրում է եկեղեցական ժողովներ և լուծում է նախարարների միջև ծագած վեճերը:
բ/ Ի՞նչ էին բովանդակում Գահնամակ և Զորանամակ փաստաթղթերը /գրավոր, դասագիրք/.
-Գահնամակ
-Զորանամակ
1.Հազարապետություն-սահմանում է պետության հարկերը,կատարում է քաղաքների,ամրոցների,ճանապարհների կառուցում
2.Սպարապետություն-նրա գլուխ կանգնած է սպարապետը,նրան են ենթարկվում երկրի բոլոր զորքերը:
3.Մարդպետություն-Նա վերահսկում է արքունի տարածքները,պահպանում է արքունի գանձերը:
4.Մախազություն-այն ղեկավարում է մախազը,նա թագավորի թիկնապահ գնդի ղեկավարն էր:
5.Թագադիր ասպետություն-պատասխանատու է պալատական արարողության,և օտար երկրների դեսպանների ընդունելության համար:
6.Մեծ դատավորություն-որը գլխավորում է կաթողիկոսը,նա հրավիրում է եկեղեցական ժողովներ և լուծում է նախարարների միջև ծագած վեճերը:
բ/ Ի՞նչ էին բովանդակում Գահնամակ և Զորանամակ փաստաթղթերը /գրավոր, դասագիրք/.
-Գահնամակ
-Զորանամակ
Ապրիլի 3-7-Նախագծային շաբաթ
ՄԱՍ Բ. Միջին շրջան.ԹԵՄԱ 8. Ավատատիրության հաստատումը և Քրիստոնեության ընդունումը.
ա/ Ներկայացրե՛ք հողատիրության հիմնական ձևերը ավատատիրության շրջանում
1.Հայրենիք կամ հայրենական-հորից որդուն անցնող հաղաձև:
2.պարգևատրվող հողաձև-ծառայության դիմաց տրվող հողաձև,որը ծառայությունը ավարտելուց հետո հետ են վերցնում,այդ հողաձևին նաև ասում են ուտեստ:
3.գանձագին-առք վաճառքով ձեռք բերված հողաձև:
բ/ Ներկայացրե՛ք ավատատիրական աստիճանակարգությունըԵնթակայության համակարգ որի գլուխ կանգնած էր թագավորը,այնուհետև խոշոր նախարարները (բդեշխները),խոշոր գործակալ նախարարները (բդեշխները),այնուհետև գործակալ նախարարները(տերտանտեր),այնուհետև սեպուհները (նախարարական տների կրտսեր անդամներ):
գ/ Ներկայացրե՛ք Քրիստոնեության ընդունման պատմական նշանակությունը /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/.
1.Հայրենիք կամ հայրենական-հորից որդուն անցնող հաղաձև:
2.պարգևատրվող հողաձև-ծառայության դիմաց տրվող հողաձև,որը ծառայությունը ավարտելուց հետո հետ են վերցնում,այդ հողաձևին նաև ասում են ուտեստ:
3.գանձագին-առք վաճառքով ձեռք բերված հողաձև:
բ/ Ներկայացրե՛ք ավատատիրական աստիճանակարգությունըԵնթակայության համակարգ որի գլուխ կանգնած էր թագավորը,այնուհետև խոշոր նախարարները (բդեշխները),խոշոր գործակալ նախարարները (բդեշխները),այնուհետև գործակալ նախարարները(տերտանտեր),այնուհետև սեպուհները (նախարարական տների կրտսեր անդամներ):
գ/ Ներկայացրե՛ք Քրիստոնեության ընդունման պատմական նշանակությունը /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/.
ՄԱՐՏԻ 12-16
ԹԵՄԱ 7. Հայոց նախաքրիստոնեական հավատքը: Գրավոր մշակույթը.
1.Հայկական պետությունների դիցարանները /էջ 163-165/
ա/ Ներկայացրե՛ք Հայոց դիցարանի կազմը քրիստոնեության ընդունման նախօրյակին /գրավոր, դասագիրք/.
Հայկ
Վանի թագավորության դիցարան
նոր դիցարան Արամազդ
Անահիտ ոսկեմայր
Վահագն
Աստղիկ
Նանե
Տիր
Վանատուր
բ/ Համեմատե՛ք Հայոց աստվածները հունականի հետ՝ հելլենիզմի դարաշրջանում /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/.գ/ Ի՞նչ եք կարծում՝ հայերը նախաքրիստոնեական շրջանում գիր ունեցե՞լ են, թե՝ ոչ: Արտահայտե՛ք ձեր հիմնավոր կարծիքը՝ փաստերով /գրավոր, տարբեր աղբյուրներ/.
Այո հայերը գիր ունեցել,են որովհետև մինչ Մեսրոպատառին անցնելը ունեցել ենք մեհենագրեր:Գրային համակարգի լեզուն եղել է հայերենը մինչ Մաշտոցը:Իսկ հետո արդեն 301 թ ունեցել ենք մեր հիմնական գրերը:
Հայկ
Վանի թագավորության դիցարան
նոր դիցարան Արամազդ
Անահիտ ոսկեմայր
Վահագն
Աստղիկ
Նանե
Տիր
Վանատուր
բ/ Համեմատե՛ք Հայոց աստվածները հունականի հետ՝ հելլենիզմի դարաշրջանում /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/.գ/ Ի՞նչ եք կարծում՝ հայերը նախաքրիստոնեական շրջանում գիր ունեցե՞լ են, թե՝ ոչ: Արտահայտե՛ք ձեր հիմնավոր կարծիքը՝ փաստերով /գրավոր, տարբեր աղբյուրներ/.
Այո հայերը գիր ունեցել,են որովհետև մինչ Մեսրոպատառին անցնելը ունեցել ենք մեհենագրեր:Գրային համակարգի լեզուն եղել է հայերենը մինչ Մաշտոցը:Իսկ հետո արդեն 301 թ ունեցել ենք մեր հիմնական գրերը:
ՄԱՐՏԻ 5-9
ԹԵՄԱ 6. Հին Հայաստանի մշակույթը.1.Հայկական մշակույթի ակունքներըա/ Ի՞նչ վկայություններ կան հայկական մշակույթի սկզբնավորման մասին: Ներկայացրե՛ք /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/.Հայկական մշակույթը ձևավորվել է անհիշելի ժամանակներում:Կան շատ վկայություններ՝առասպելներ,վիպերգեր,կրոնական հավատալիքներ,սովորույթներ,ժայռապատկերներ,հնագիտական պեղումներ,հայկական վիպերգեր:
բ/ Համեմատե՛ք առասպելներն ու վիպերգերը: Ինչո՞վ է տարբերվում վիպերգը առասպելից /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/
Առասպելեները հնագույն ավանդույթններ են,որոնք պատմում են աստվածների,հերոսների,սրբազան վայրերի մասին:Հաճախ դրանք լինում են ոչ իրական կամ չափազանցրած դրվագներ:Վիպերգերը ի տարբերություն առասպելների հիմնված են իրական դեպքերի վրա,և գովերգում են իրական հերոսներին:
ՓԵՏՐՎԱՐԻ 26-ՄԱՐՏԻ 2
բ/ Նկարագրե՛ք արքունի կառուցվածքն ու գործառույթները /գրավոր, դասագիրք/.
Թագավորը երկիրը կառավորում էր արքունիքի միջոցով,որն էլ բաղկացած էր հետևյալ գործակալություններից՝Հազարապետություն,Սպարապետություն,Թագադիր ասպետություն,Քաղաքների կառավարիչ,Արքունի թիկնապահություն (մաղխազույթյուն),Սուրհանդակապետ:Իսկ քրմապետը համարվում էր երկրի գլխավոր դատավորը:Երկրի համար կարևոր հարցերի դեպքում թագավորը հրավիրում էր աշխարհաժողով:Բացի այդ գոյութոյւն ունեին նաև՝Նահանգապետեր,գավառապետեր,գյուղապետեր (գեղջավագներ),քաղաքապետեր(շահապներ):
ՓԵՏՐՎԱՐԻ 19-23
ԹԵՄԱ 5. Մեծ Հայքի թագավորությունը Արտավազդ 2-րդի օրոք.
ա/ Ներկայացրե՛ք Ք. ա. 53 թվականի հայ-պարթևական դաշինքը /գրավոր,դասագիրք և այլ աղբյուրներ/.
Ք.ա 94թ Տիգրան Մեծը Միհրդատ 6-րդ Պոնտացու հետ կնքեց հայ-պոնտականդաշինք:Միհրդատի դուստրը Կլեոպատրան ամուսնացավ Տիգրան 2 Մեծիհետ:Քանի որ Տիգրանը ամուսնացավ Պոնտական թագավորի աղջկա հետ,այդ իսկ պատճառով հայ-պոնտական ուժերը միավորվեցին և Ք.ա 93թգրավեցին Կապադովկիան:Տարածքը մնաց Պոնտացուն, իսկ մնացածըՏիգրան մեծին:Ք.ա 87թ Տիգրան Մեծը արշավում է Պարթևստան,գրավեցՊարթևստանի ամառային մայրաքաղաքը Էքբատան:Պարթևները ճանաչեցիննրա իշխանությունը և նրան տվեցին <<արքայից արքա>>տիտղոսը:Նահռչակվեց <<արքայից արքա>>ու հետ բերեց նաև 70 հովիտները:Ք.ա 84թՏիգրան Մեծը բազմեց Սելևկյան գահին,այնտեղ բազմում է 17 տարի: բ/ Ի՞նչ վեհանձն արարքով աչքի ընկավ Արտավազդ 2-րդի ընտանիքը: Ձերգնահատականը /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/.
ՓԵՏՐՎԱՐԻ 12-16
- Տիգրան Մեծը հրաժարվում է իր արտաքին նվաճումներից
- Հայաստանը Հռոմին վճարելու է խոշոր ռազմատուգանք
- Հայաստանը հայտարարում է հռոմեական ժողովրդի դաշնակից և բարեկամ երկիր
- Տիգրան Մեծը պահպանում է Արքայից արքա տիտղոսը
Տիգրան Մեծի օրոք երկրի սահմանները ձգվում են Եգիպտոսից ու Միջերկրական ծովից մինչևՀնդկաստան,Կովկասյան լեռներից և Կասպից ծովից մինչև Հնդկական ծով:
ՀՈւՆՎԱՐԻ 29-ՓԵՏՐՎԱՐԻ 2
ա/ ռազմական բարեփոխում-4 զորավարություն Արևելյան զորավարության ղեկավար որդի Արտավազդ:Արևմտյան զորավարության ղեկավար որդի Տիրամ:Հյուսիսային զորավարության ղեկավար որդի Զարեհ:Հարավային զորավարության ղեկավար դայակ Սմբատ Բագրատունի:
Մայրաքաղաք Արտաշատ Ք.ա 185թ Արաքս և Մեծամոր գետերի խառնարան :
ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 18-22
ՓԵՏՐՎԱՐԻ 26-ՄԱՐՏԻ 2
ԹԵՄԱ 6. Մեծ Հայքի Արշակունյաց թագավորությունը 1-3-րդ դարերում.
ա/ Ներկայացրե՛ք Մծբինի խաղաղության պայմանագիրը /գրավոր, դասագիրք/.Մծբինի հաշտության պայմանագիրը կնքվել է Հռոմի և Պարսկական կողմի միջև 298թ որն էլ եղել է 40 ամյա պայմանագիր:Վերականգնվում է Մեծ Հայքի թագավորությունը և Տրդատ 3 վերջնականապես հաստատվում է հայոց գահին (287/298-338)
բ/ Նկարագրե՛ք արքունի կառուցվածքն ու գործառույթները /գրավոր, դասագիրք/.
բ/ Նկարագրե՛ք արքունի կառուցվածքն ու գործառույթները /գրավոր, դասագիրք/.
Թագավորը երկիրը կառավորում էր արքունիքի միջոցով,որն էլ բաղկացած էր հետևյալ գործակալություններից՝Հազարապետություն,Սպարապետություն,Թագադիր ասպետություն,Քաղաքների կառավարիչ,Արքունի թիկնապահություն (մաղխազույթյուն),Սուրհանդակապետ:Իսկ քրմապետը համարվում էր երկրի գլխավոր դատավորը:Երկրի համար կարևոր հարցերի դեպքում թագավորը հրավիրում էր աշխարհաժողով:Բացի այդ գոյութոյւն ունեին նաև՝Նահանգապետեր,գավառապետեր,գյուղապետեր (գեղջավագներ),քաղաքապետեր(շահապներ):
ՓԵՏՐՎԱՐԻ 19-23
ԹԵՄԱ 5. Մեծ Հայքի թագավորությունը Արտավազդ 2-րդի օրոք.
ա/ Ներկայացրե՛ք Ք. ա. 53 թվականի հայ-պարթևական դաշինքը /գրավոր,դասագիրք և այլ աղբյուրներ/.
Ք.ա 94թ Տիգրան Մեծը Միհրդատ 6-րդ Պոնտացու հետ կնքեց հայ-պոնտականդաշինք:Միհրդատի դուստրը Կլեոպատրան ամուսնացավ Տիգրան 2 Մեծիհետ:Քանի որ Տիգրանը ամուսնացավ Պոնտական թագավորի աղջկա հետ,այդ իսկ պատճառով հայ-պոնտական ուժերը միավորվեցին և Ք.ա 93թգրավեցին Կապադովկիան:Տարածքը մնաց Պոնտացուն, իսկ մնացածըՏիգրան մեծին:Ք.ա 87թ Տիգրան Մեծը արշավում է Պարթևստան,գրավեցՊարթևստանի ամառային մայրաքաղաքը Էքբատան:Պարթևները ճանաչեցիննրա իշխանությունը և նրան տվեցին <<արքայից արքա>>տիտղոսը:Նահռչակվեց <<արքայից արքա>>ու հետ բերեց նաև 70 հովիտները:Ք.ա 84թՏիգրան Մեծը բազմեց Սելևկյան գահին,այնտեղ բազմում է 17 տարի: բ/ Ի՞նչ վեհանձն արարքով աչքի ընկավ Արտավազդ 2-րդի ընտանիքը: Ձերգնահատականը /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/.
Ք.ա 94թ Տիգրան Մեծը Միհրդատ 6-րդ Պոնտացու հետ կնքեց հայ-պոնտականդաշինք:Միհրդատի դուստրը Կլեոպատրան ամուսնացավ Տիգրան 2 Մեծիհետ:Քանի որ Տիգրանը ամուսնացավ Պոնտական թագավորի աղջկա հետ,այդ իսկ պատճառով հայ-պոնտական ուժերը միավորվեցին և Ք.ա 93թգրավեցին Կապադովկիան:Տարածքը մնաց Պոնտացուն, իսկ մնացածըՏիգրան մեծին:Ք.ա 87թ Տիգրան Մեծը արշավում է Պարթևստան,գրավեցՊարթևստանի ամառային մայրաքաղաքը Էքբատան:Պարթևները ճանաչեցիննրա իշխանությունը և նրան տվեցին <<արքայից արքա>>տիտղոսը:Նահռչակվեց <<արքայից արքա>>ու հետ բերեց նաև 70 հովիտները:Ք.ա 84թՏիգրան Մեծը բազմեց Սելևկյան գահին,այնտեղ բազմում է 17 տարի: բ/ Ի՞նչ վեհանձն արարքով աչքի ընկավ Արտավազդ 2-րդի ընտանիքը: Ձերգնահատականը /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/.
ՓԵՏՐՎԱՐԻ 12-16
ԹԵՄԱ 4. Հայաստանը՝ աշխարհակալ տերություն: Տիգրան Մեծ
Համեմատե՛ք Տիգրանակերտի և Արածանիի ճակատամարտերը /գրավոր, դասագիրք և այլաղբյուրներ/
Ներկայացրե՛ք Արտաշատի պայմանագիրը /ե՞րբ, որտե՞ղ, ու՞մ միջև, պայմանները,հետևանքները/-/գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/
Միհրդատ 6րդ պոնտացին պարտվեց Հռոմից, փախավ Հայաստան: Լուկոս՝ հռոմեացիզորավար- Ք.ա. 96թ արշավեց Հայաստան:Ք.ա. 96թ. — Տիգրանակերտի ճակատամարտըՔ.ա. 68թ. — Արածանիի ճակատամարտ (Եփրատի արևելյան մաս)Հայ-պոնտական ուժերը հետ են մղում հռոմեացիներինՔ.ա. 66թ. — Գնեոս Պոմպեոսի արշավանքը ՀայաստանՔ.ա. 66թ. — Արտաշատի պայմանագրի կնքում Գնեոս Պոմպեոսի և Տիգրան Մեծի միջև
ՓԵՏՐՎԱՐԻ 5-9
ԹԵՄԱ 3. Հայաստանը՝ աշխարհակալ տերություն: Տիգրան 2-րդ Մեծ.
Լրացրե՛ք Տիգրան Մեծի գահակալման և նվաճումների ժամանակագրությունը գրավոր,դասագիրք/
Տիգրան Մեծը գահակալել է Ք.ա 95-55թ
Տիգրան Մեծի օրոք երկրի սահմանները ձգվում են Եգիպտոսից ու Միջերկրական ծովից մինչևՀնդկաստան,Կովկասյան լեռներից և Կասպից ծովից մինչև Հնդկական ծով:
Տիգրան Մեծի օրոք երկրի սահմանները ձգվում են Եգիպտոսից ու Միջերկրական ծովից մինչևՀնդկաստան,Կովկասյան լեռներից և Կասպից ծովից մինչև Հնդկական ծով:
Ք. ա. 94թ.-Ծոփքի վերամիավորումը Մեծ Հայքին:
Ք.ա. 94թ. Հայ-պոնտական դաշինքի կնքումը Արտաշատում:
Ք.ա. 93թ. Կապադովկիայի գրավումը հայ-պոնտական զորքերի կողմից:
Ք.ա.87թ. Տիգրան Մեծի Պարթևական արշավանքը Պարթևստանի մայրաքաղաք Էքբատան:
Ք.ա. 84թ. Տիգրանի բազմելը Սելևկյան գահին 17 տարի:
ՀՈւՆՎԱՐԻ 29-ՓԵՏՐՎԱՐԻ 2
1.Ներկայացրե՛ք Արտաշես 1-ինի բարեփոխումները և դրանց բովանդակությունը.
ա/ ռազմական բարեփոխում-4 զորավարություն Արևելյան զորավարության ղեկավար որդի Արտավազդ:Արևմտյան զորավարության ղեկավար որդի Տիրամ:Հյուսիսային զորավարության ղեկավար որդի Զարեհ:Հարավային զորավարության ղեկավար դայակ Սմբատ Բագրատունի:
բ/ վարչական բարեփոխում-բաժանել է 120 գավառների
գ/ հողային բարեփոխում-Հողաբաժան սահմանաքարերի կանգնեցում մասնավոր ևհամայնական գյուղացիների հողերի միջև:
դ/ Արտաշատ մայրաքաղաքի հիմնադրումը /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/
Մայրաքաղաք Արտաշատ Ք.ա 185թ Արաքս և Մեծամոր գետերի խառնարան :
Մայրաքաղաք Արտաշատ Ք.ա 185թ Արաքս և Մեծամոր գետերի խառնարան :
ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 18-22
1.Պատրաստվե՛ք և ներկայացրե՛ք Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետությունը /1991-2012թթ./-Հանրապետությունը անկախության և պատերազմի տարիներին, Հանրապետության ներքին դրությունը /բանավոր, դասագիրք, էջ 168-176/
2.Թվարկե՛ք Արցախի և Հայաստանի Ազգային հերոսներին, պատրաստե՛ք նյութ նրանցից որևէ մեկի մասին /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/Արցախի ազգային հերոսներ
- Սամվել Բաբայան
- Վազգեն Սարգսյան
- Աշոտ Ղուլյան
- Մոնթե Մելքոնյան
- Սեյրան Օհանյան
- Ռոբերտ Քոչարյան
- Քրիստափոր Իվանյան
- Մանվել Գրիգորյան
- Սամվել Կարապետյան
- Սերժ Սարգսյան
- Պետրոս Ղևոնդյան
- Յուրա Պողոսյան
- Մովսես Հակոբյան
- Վիտալի Բալասանյան
- Գեորգի Գասպարյան
- Վահագն Վարդևանյան
- Զորի Բալայան
- Արշավիր Ղարամյան
- Արկադի Ղուկասյան
- Արկադի Տեր-Թադևոսյան
- Պարգև արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյան
- Շահեն Մեղրյան
- Ռոբերտ Աբաջյան
Հայաստանի ազգային հերոսներ
Հայաստանի ազգային հերոսներ
Արայիկ Խանդոյան
Արայիկ Խանդոյանի կերպարը Արցախյան ազատամարտի հայտնի խորհրդանիշներից է։ 17 տարեկան հասակում Արցախյան շարժման սկզբնական շրջանում Ծաղկահովիտ գյուղի մոտակայքում տեղակայված ԽՍՀՄ ԶՈՒ ռազմաբազայից զենք և զինամթերք էր հայթայթում հայկական կամավորական ջոկատներին տրամադրելու նպատակով։ 1989 թ.-ին զորակոչվում է ԽՍՀՄ ԶՈՒ, սակայն 1990 թ.-ին արձակուրդ է վերցնում և այլևս չի վերադառնում։ Այստեղից մեկնում է Արցախ և միանում հայկական կամավորական ջոկատներին։ 1994թ.-ի հրադադարից հետո իր երկու եղբայրների հետ միասին ծառայությունը շարունակում է ՀՀ ԶՈՒ-ում։Արայիկ Խանդոյանի ընտանիքը բազմանդամ է։ Ծնողներն են Հենդո և Ռիմա Խանդոյաները։ Ունեցել է 4 եղբայր (Արմեն, Արարատ, Արթուր, Հունան), որոնցից երեքը իր հետ միասին մասնակցել են Արցախյան շարժմանը և Արցախյան պատերազմին։ Հիվանդության պատճառով պատերազմին չի կարողացել մասնակցել միջնեկ եղբայրը՝ Արմենը։ Արայիկ Խանդոյանը ունի 5 երեխա։Հայաստանում և Արցախում տիրող սոցիալ-տնտեսական, ժողովրդագրական, քաղաքական լուրջ խնդիրները հաղթահարելու և Արցախի Հանրապետության ամբողջականության պահպանման նպատակով հանդես է եկել բազմաթիվ քաղաքական կոչերով, այնուհետև անդամագրվել է Արցախյան պատերազմին մասնակցած Շուշիի առանձնակի գումարտակի հրամանատար Ժիրայր Սեֆիլյանի հիմնադրած շարժումներին։
3.ԱՄՓՈՓԻՉ ԿՐԿՆՈՒԹՅՈՒՆ-Կրկնե՛ք սեպտեմբերից-դեկտեմբեր ամիսների ընթացքում ուսումնասիրած բոլոր թեմաները՝ 9-րդ դասարանի ծրագիրը /բանավոր ստուգում, Հայոց պատմության դասագիրք, 9-րդ դասարան, էջ 6-176/
ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 11-15
1.Պատրաստվե՛ք և ներկայացրե՛ք Հայաստանի Հանրապետությունը /ՀՀ/ 1991 թվականից մինչև մեր օրերը /ՀՀ ամրապնդման գործընթացը, ՀՀ հասարակական-քաղաքական և մշակութային կյանքը, ՀՀ միջազգային դրությունը/-/բանավոր, էջ 144-147, 155-166/
2.Ի՞նչ է ձեզ համար անկախ պետականությունը: Հիմնավորե՛ք ձեր պատասխանը /գրավոր/
Անկախ պետությունը ինձ համար այն է երբ ,մի պետություն կախվածություն չի ունենում մյուս երկրներից:Համագործակցույունը մյուս երկրների հետ շատ լավ է,առանց դրա հնարավոր չե,բայց անկախ պետությունը ինքնուրույն է կայացնում իր համար կարևոր որոշումները:
Անկախ պետությունը ինձ համար այն է երբ ,մի պետություն կախվածություն չի ունենում մյուս երկրներից:Համագործակցույունը մյուս երկրների հետ շատ լավ է,առանց դրա հնարավոր չե,բայց անկախ պետությունը ինքնուրույն է կայացնում իր համար կարևոր որոշումները:
3.Ներկայացրե՛ք ՀՀ հարաբերությունները հարևան երկրների հետ այսօր /գրավոր, դասագիրք և այլ աղբյուրներ/
Հայաստանի հարևաններն են Վրաստանը,Ադրբեջանը,Իրանը,Թուրքիան:Վրաստանի հետ մեր հարաբերությունները կարելի է ասելբարեկամական են:Ադրբեջանի հետ ունենք շատ մեծխնդրի,Արցախը,Շուշին,Նախիջևանի,Զանգեզուրը: Ադրբեջանի հետ ավելի շատ թշնամական են մեր հարաբերությունները:Իրանի հետչեզոք հարաբերություններ են,հիմա զարգանում է ավելի շատ առևտրային հարաբերությունները:Շատ զբոսաշրջիկներ են Իրանից գալիս Հայաստան :Թուրքիայի հետ ունենք խնդիր որն էլ ԱրևմտյանՀայաստանի խնդիրն է,Թուրքիայի հետ զարգանում է մասնավոր առևտուրը:Ադրբեջանի հետ շատ հարցերում հրահրողն ու հովանավորը հենց Թուրքիան է հանդիսանում:
Հայաստանի հարևաններն են Վրաստանը,Ադրբեջանը,Իրանը,Թուրքիան:Վրաստանի հետ մեր հարաբերությունները կարելի է ասելբարեկամական են:Ադրբեջանի հետ ունենք շատ մեծխնդրի,Արցախը,Շուշին,Նախիջևանի,Զանգեզուրը: Ադրբեջանի հետ ավելի շատ թշնամական են մեր հարաբերությունները:Իրանի հետչեզոք հարաբերություններ են,հիմա զարգանում է ավելի շատ առևտրային հարաբերությունները:Շատ զբոսաշրջիկներ են Իրանից գալիս Հայաստան :Թուրքիայի հետ ունենք խնդիր որն էլ ԱրևմտյանՀայաստանի խնդիրն է,Թուրքիայի հետ զարգանում է մասնավոր առևտուրը:Ադրբեջանի հետ շատ հարցերում հրահրողն ու հովանավորը հենց Թուրքիան է հանդիսանում:
ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 4-8
1.Պատրաստվե՛ք իրականացնելու դեպի Եռաբլուր մեր քայլքը. պատրաստվե՛ք այնտեղ ներկայացնելու «Արցախյան ազատամարտը, Արցախի և Հայաստանի Ազգային հերոսներ, Ապրիլյան քառօրյա պատերազմ» թեմաները, նաև հերոսների մասին երգեր և ասմունք /Հայոց պատմության դասագիրք, 9-րդ դասարան, էջ 169-175, նաև այլ աղբյուրներ
ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 20-24
1.Պատրաստվե՛ք և ներկայացրե՛ք Խորհրդային Հայաստանի մշակույթը/Կրթություն, Գիտություն, Գրականություն, Արվեստ/-/բանավոր, Հայոց պատմություն-9, էջ 133-142/
2.Ներկայացրե՛ք գիտության, գրականության և արվեստի գործիչների՝ իրենց աշխատություններով կամ ստեղծագործություններով/գրավոր/
Լևոն և Հովսեփ Օրբելիները Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի հիմնադիր անդամներ էին:Աստղաֆիզիկոս Վիկտոր Համբարձումյանը այդ բնագավառում մեծ հաջողությունների հասավ:Ֆիզիկայի ասպարեզում Աբրահամ և Արտեմ Ալիխանյանները մեծ հետազոտական աշխատանքներ կատարեցին և լայն ճանաչման արժանացան:Գրականության բնագավառում այդ ժամանակաշրջանում իհայտ եկան Հովհաննես Շիրազի ու Պարույր Սևակի ստեղծագործությունները:
Դերենիկ Դեմիրճյանը գրեց իր <<Վարդանանք>>,իսկ Ստեփան Զորյանը իր <<Պապ թագավոր>>պատմավեպերը:Արժեքավոր գործեր ստեղծվեցին Խաչիկ Դաշտենցի,Գուրգեն Մահարու,Մուշեղ Գալշոյանի կողմից:Այդ ժամանակաշրջանում ստեղծագործում էին Հրանտ Մաթևոսյանը,Վարդգես Պետրոսյանը:
ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 13-17
1.Պատրաստվե՛ք և ներկայացրե՛ք ՀՀ անկախության գործընթացը/ժողովրդական շարժման խորացումը, Հայաստանի անկախության հռչակագիրը, պատերազմական գործողությունների սանձազերծումը Ադրբեջանի կողմից/բանավոր, Հայոց պատմության դասագիրք, 9-րդ դասարան, էջ 128-131/
2.ՈՒսումնասիրե՛ք «Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրի» բովանդակությունը: Ձեր գնահատականը այդ ծրագրային փաստաթղթի վերաբերյալ/գրավոր, դասագիրք, էջ 129-130, օգտվե՛ք նաև այլ աղբյուրներից/
Մենք այդ հռչակարգով ազգային զարթոնք ապրեցինք խորհրդային միության կազմում կորցրել էինք մեր ազգային դեմքը:Այդ հռչակագրի շնորհիվ ներկայացանք աշխարհին որպես անկախ պետություն:Շատ պետություններ ճանաչեցին մեր անկախությունը:
ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 6-10
ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 6-10
1.Պատրաստվե՛ք և ներկայացրե՛ք Վերակառուցման քաղաքականությունը և Արցախյան շարժումը /բանավոր, Հայոց պատմության դասագիրք, 9-րդ դասարան, էջ 119-127 /
ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 23-27
2.Պատրաստե՛ք նյութ Հայկական հարցի մասին /գրավոր/
Հայկական հարցի ստեղծման և հայ ազատագրական պայքարի վերելքի շրջանում (XIX դարի վերջին քառորդ) ավելի խստացան սուլթանական կառավարության ճնշումներն ու հալածանքները, սկսվեցին հայերի զանգվածային ջարդեր (Համիդյան կոտորածներ), որոնց զոհ գնաց ավելի քան 300 հզ. հայ։ 1912-14-ին, երբ բալկանյան ժողովուրդների ազգային-ազատագրական պայքարի հետևանքով նոր հարված հասցվեց թուրք բռնատիրությանը, Հայկական հարցը վերստին դարձավ մեծ տերությունների և Օսմանյան կայսրության միջև բանակցությունների առարկա։ Արևմտյան Հայաստանում բարենորոգումներ անցկացնելու հարցի շուրջ սկսվեց բարդ պայքար, որը շարունակվեց մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկիզբը։Պատերազմի մեջ մտնելով Գերմանիայի կողմում՝ Օսմանյան կայսրության կառավարող շրջանները հույս ունեին իրականացնել Կովկասից Ռուսաստանին հեռացնելու: Այդ նպատակին հասնելու ճանապարհին խոչընդոտ էր հանդիսանում ոչ միայն Ռուսաստանը, այլև հայ ժողովուրդը։ Երիտթուրքական կառավարությունը գտնում էր, որ ամենից առաջ պետք է ոչնչացնել Արևմտյան Հայաստանի հայ բնակչությանը, որի ռուսական կողմնորոշումը հանրահայտ էր։Երիտթուրքերը, Արևմտյան Հայաստանի և Օսմանյան կայսրության մյուս մասերում ապրող հայերին ոչնչացնելու և այդ ձևով Հայկական հարցը լուծելու նպատակով և օգտվելով պատերազմի ընձեռած հնարավորությունից, մերձճակատային շրջաններից հայերին տեղահանելու անվան տակ կազմակերպեցին և իրականացրին ավելի քան 1, 5 միլիոն հայերի տեղահանությունն ու կոտորածը:Արևմտյան Հայաստանը և Կիլիկիան զրկվեցին բնիկ՝ հայ բնակչությունից։Կովկասյան ճակատում հաջող գործողությունների շնորհիվ ռուսական զորքերը հայկական կամավորական ջոկատների հետ մինչև 1916-ը գրավեցին Արևմտյան Հայաստանի զգալի մասը։Պատերազմի իրավունքով գրավված հայկական նահանգները պետք է վերածվեին Ռուսաստանի սովորական ծայրամասային նահանգների՝ գործնականում զրկված բնիկ՝ հայ բնակչությունից։Ռուսաստանում 1917-ի Փետրվարյան հեղափոխությունից հետո ստեղծված Ժամանակավոր կառավարությունը 1917-ի ապրիլի 25-ի որոշումով իր իրավասության տակ վերցրեց Արևմտյան Հայաստանի գրավված մասերի կառավարումը։ Տեղահանված և աքսորված հայերին թույլատրվեց վերադառնալ հայրենի տները։ Կովկասյան ճակատը մերկանում էր, և բարենպաստ պայմաններ էին ստեղծվում թուրքական արշավանքի համար։Ռուսաստանում իշխանության գլուխ անցած խորհրդային կառավարությունը 1917-ի դեկտեմբերի 29-ին ընդունեց Դեկրետ «Թուրքահայաստանի մասին» փաստաթուղթը, որը ճանաչում էր հայ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը, վաղուց կորցրած պետականության վերականգնումը։ Խորհրդային կառավարությունը պաշտոնապես հայտարարում էր, որ պաշտպանում է «Արևմտյան Հայաստանի ազատ ինքնորոշման իրավունքը՝ ընդհուպ մինչև լիակատար անկախություն»։ Թուրքիային, բացի բուն Արևմտյան Հայաստանից, անցան նաև Կարսը, Արդահանը, Սուրմալուն, Շարուրը, Նախիջևանի գավառը, Ալեքսանդրապոլի և Էջմիածնի գավառների զգալի մասը։ Պատերազմում Թուրքիայի պարտությունից և Մուդրոսի զինադադարի կնքումից հետո թուրքական զորքերը հեռացան Հայաստանի Հանրապետության և Կարսի մարզի տարածքից, վերականգնվեց 1914-ի սահմանը, Հայաստանի Հանրապետության տարածքը կազմեց 56 հզ. կմ2։1919-20-ին Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը մեծ ջանքեր գործադրեց Հայկական հարցը լուծել արևմտյան տերությունների աջակցությամբ, մեկ միասնական, անկախ պետության մեջ միավորել Հայաստանի արևելյան և արևմտյան մասերը։ Հայկական հարցը քննարկվեց Փարիզի հաշտության կոնֆերանսում (1919-20), որտեղ որոշում ընդունվեց ԱՄՆ-ին տրամադրել Հայաստանի մանդատը։ԱՄՆ-ի նախագահին հանձնարարվում էր որոշել Հայաստանի և Թուրքիայի միջև սահմանը՝ Հայաստանի համար ելքով դեպի Սև ծով։Թուրքիայում իշխանության գլուխ անցած ազգայնամոլ կառավարությունը՝ Մուստաֆա Քեմալի գլխավորությամբ, չընդունեց Սևրի պայմանագիրը։ Խորհրդային կառավարությունը, ձգտելով Թուրքիայում սկսված ազգայնամոլ շարժումն ուղղել Անտանտի դեմ, փորձեց իր միջնորդությամբ կայունացնել վիճակը տարածաշրջանում։ Թուրքական զորքերը շարունակեցին հարձակումը։ Թուրքիայի անհաշտ ու ռազմատենչ դիրքորոշումը Հայաստանի նկատմամբ պայմանավորված էր ստեղծված միջազգային բարենպաստ իրադրությամբ, որից հաջողությամբ օգտվեց քեմալական կառավարությունը, ինչպես և Անտանտի ու Խորհրդային Ռուսաստանի միջև ռազմական առճակատումով։1921-ի հոկտեմբերի 13-ին Կարսում ՌԽՖՍՀ մասնակցությամբ կնքվեց պայմանագիր մի կողմից Խորհրդային Հայաստանի, Խորհրդային Վրաստանի, Խորհրդային Ադրբեջանի, մյուս կողմից՝ Թուրքիայի միջև, որն աննշան տարբերությամբ կրկնում էր Մոսկվայի պայմանագիրը և ձեռնտու էր բոլորին, բացի Խորհրդային Հայաստանից։Անգլիայի, Ֆրանսիայի, ԱՄՆ-ի կառավարությունները փորձում էին Հայկական հարցը ծառայեցնել իրենց ծրագրերին և երբեք լրջորեն չմտահոգվեցին հայ ժողովրդի ճակատագրով։ 1920-ի նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին Լոնդոնի կոնֆերանսում, իսկ 1921-ի հունվարին Փարիզում Անտանտի գլխավոր նիստում Ֆրանսիան հանդես եկավ Սևրի պայմանագիրը վերանայելու պահանջով։ Այդ ոչ սահմանադրական, կուսակցական, այսինքն՝ անիրավական որոշմամբ բուն հայկական հողերը՝ հայ բնակչությամբ, արհեստականորեն անջատվեցին Հայաստանից, իսկ 1923-ի սահմանազատման հետևանքով մարզը զրկվեց Խորհրդային Հայաստանի հետ ընդհանուր սահման ունենալուց և անջատվեց «ադրբեջանական» տարածքի բարակ շերտով։Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի (1939-1945) ավարտին նկատելիորեն ուժեղացավ սփյուռքահայերիշարժումը՝ Թուրքիային անցած Արևմտյան Հայաստանի տարածքը Խորհրդային Հայաստանին միացնելու համար։ Դրան խորհրդային կողմը պատասխանեց, որ դեմ չէ որոշակի պայմաններով այդպիսի պայմանագիր կնքելուն, մասնավորապես, եթե Թուրքիան վերադարձնի 1921-ին Խորհրդային Հայաստանից խլված Կարսը և Արդահանը։ Սակայն դաշնակցային պայմանագիրը Թուրքիայի հետ չկնքվեց։ Երեք դաշնակից տերությունների (ԽՍՀՄ, ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիա) ղեկավարների 1945-ի Բեռլինի (Պոտսդամի) կոնֆերանսում, ի թիվս այլ հարցերի, լսվեց նաև Հայկական հարցը։Այդպիսով, խորհրդային կառավարությունը հայտարարում է, որ Խորհրդային Միությունը տարածքային ոչ մի պահանջ չունի Թուրքիայից։ ԽՍՀՄ-ի նման հակահայական դիրքը հաստատվել է հետագայում ևս՝ միջազգային մի շարք փաստաթղթերում։
1943 թվականի նոյեմբերի 25-ին հիմնադրվել է Հայաստանի գիտությունների ակադեմիան՝ 1935 թվականից գործող ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի հայկական մասնաճյուղի (ԱրմՖԱՆ հապավումով) հիման վրա։ Նրա հիմնադիրներից են եղել Հովսեփ Օրբելին, Ստեփան Մալխասյանցը, և Վիկտոր Համբարձումյանը։ Հովսեփ Օրբելին ընտրվել է ԳԱԱ-ի առաջին նախագահ և նախագահել մինչև 1947 թվականը, որից հետո ԳԱԱ նախագահ է դարձել Վիկտոր Համբարձումյանը մինչ 1993 թվական։ՀՀ ԳԱԱ-ն 50-ից ավելի գիտական ինստիտուտների, հաստատությունների, ձեռնարկությունների, և այլ կազմակերպությունների միավորումը և նախագահության միասնությունն է։
Ակադեմիան ունի ավելի քան 4500 աշխատակից, որոնցից 99-ը ակադեմիկոսներ, 20-ը թղթակից անդամներ, 335-ը գիտության դոկտորներ, և 1156-ը գիտության թեկնածուներ են։ Ակադեմիան նաև իր կազմում ունի 3 պատվավոր անդամ, 24 արտասահմանյան անդամ և 24 պատվավոր դոկտոր։ՀՀ ԳԱԱ-ն կառավարվում է ակադեմիայի ընդհանուր ժողովի կողմից, որն ընդրգրկում է ակադեմիայի իսկական անդամներին, թղթակից անդամներին և գիտական կազմակերպությունների տնօրեններին։
2.Պատրաստե՛ք և ներկայացրե՛ք նյութ մեծանուն ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանի և նրա ճարտարապետական գործերի մասին /գրավոր/
Ալեքսանդր Հովհաննեսի Թամանյան հայ ճարտարապետ, ճարտարապետության ակադեմիկոս (1914), ՀԽՍՀ ժողովրդական ճարտարտապետ (1926), հայ նոր ճարտարապետության հիմնադիրը։Ալեքսանդր Թամանյանը ծնվել է 1878 թվականին Եկատերինոդարում (այժմ՝ Կրասնոդար)։ 1904 թվականին ավարտել է Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիայի բարձրագույն գեղարվեստի ուսումնարանի ճարտարապետության բաժանմունքը՝ նկարիչ-ճարտարապետի կոչումով։ 1917 թվականին եղել է Պետրոգրադի գեղարվեստի ակադեմիայի խորհրդի նախագահը՝ ակադեմիայի վիցե-պրեզիդենտի իրավունքներով։ Երկար տարիներ նա ապրում ու ստեղծագործում է Ռուսաստանում, նախագծում ու տարբեր քաղաքներում կառուցում բազմաթիվ շինություններ։ 1919 թվականին տեղափոխվել է Երևան,1921 թվականին՝ Իրան։ 1923 թվականին հրավիրվել է Հայաստան, ծավալել բուռն ու եռանդուն աշխատանք։ Եղել է Ժողկոմխորհի գերագույն տեխնիկական բաժնի նախագահ, ապա՝ պետպլանի փոխնախագահ (1923 թվականից), Հուշարձանների պահպանության կոմիտեի (1924 թվականից), Հայաստանի կերպարվեստի աշխատողների ընկերության նախագահ։
2.Պատրաստվե՛ք և ներկայացրե՛ք Խորհրդային Հայաստանի մշակույթը 1920-1945 թթ. /դպրոցը, գիտությունը, գրականությունը, արվեստը/բանավոր, էջ 86-93/
ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 23-27
1 . Պատրաստվե՛ք և ներկայացրե՛ք Խորհրդային Հայաստանի հասարակական-քաղաքական կյանքը՝ Հայկական հարցի վերաբացումը երկրորդաշխարհամարտից հետո: Քաղաքական բռնությունների նոր փուլը:Անհատի պաշտամունքի դատապարտումը, ազգային զարթոնքը /բանավոր,էջ 113-117/
2.Պատրաստե՛ք նյութ Հայկական հարցի մասին /գրավոր/
2.Պատրաստե՛ք նյութ Հայկական հարցի մասին /գրավոր/
Հայկական հարցի ստեղծման և հայ ազատագրական պայքարի վերելքի շրջանում (XIX դարի վերջին քառորդ) ավելի խստացան սուլթանական կառավարության ճնշումներն ու հալածանքները, սկսվեցին հայերի զանգվածային ջարդեր (Համիդյան կոտորածներ), որոնց զոհ գնաց ավելի քան 300 հզ. հայ։ 1912-14-ին, երբ բալկանյան ժողովուրդների ազգային-ազատագրական պայքարի հետևանքով նոր հարված հասցվեց թուրք բռնատիրությանը, Հայկական հարցը վերստին դարձավ մեծ տերությունների և Օսմանյան կայսրության միջև բանակցությունների առարկա։ Արևմտյան Հայաստանում բարենորոգումներ անցկացնելու հարցի շուրջ սկսվեց բարդ պայքար, որը շարունակվեց մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկիզբը։Պատերազմի մեջ մտնելով Գերմանիայի կողմում՝ Օսմանյան կայսրության կառավարող շրջանները հույս ունեին իրականացնել Կովկասից Ռուսաստանին հեռացնելու: Այդ նպատակին հասնելու ճանապարհին խոչընդոտ էր հանդիսանում ոչ միայն Ռուսաստանը, այլև հայ ժողովուրդը։ Երիտթուրքական կառավարությունը գտնում էր, որ ամենից առաջ պետք է ոչնչացնել Արևմտյան Հայաստանի հայ բնակչությանը, որի ռուսական կողմնորոշումը հանրահայտ էր։Երիտթուրքերը, Արևմտյան Հայաստանի և Օսմանյան կայսրության մյուս մասերում ապրող հայերին ոչնչացնելու և այդ ձևով Հայկական հարցը լուծելու նպատակով և օգտվելով պատերազմի ընձեռած հնարավորությունից, մերձճակատային շրջաններից հայերին տեղահանելու անվան տակ կազմակերպեցին և իրականացրին ավելի քան 1, 5 միլիոն հայերի տեղահանությունն ու կոտորածը:Արևմտյան Հայաստանը և Կիլիկիան զրկվեցին բնիկ՝ հայ բնակչությունից։Կովկասյան ճակատում հաջող գործողությունների շնորհիվ ռուսական զորքերը հայկական կամավորական ջոկատների հետ մինչև 1916-ը գրավեցին Արևմտյան Հայաստանի զգալի մասը։Պատերազմի իրավունքով գրավված հայկական նահանգները պետք է վերածվեին Ռուսաստանի սովորական ծայրամասային նահանգների՝ գործնականում զրկված բնիկ՝ հայ բնակչությունից։Ռուսաստանում 1917-ի Փետրվարյան հեղափոխությունից հետո ստեղծված Ժամանակավոր կառավարությունը 1917-ի ապրիլի 25-ի որոշումով իր իրավասության տակ վերցրեց Արևմտյան Հայաստանի գրավված մասերի կառավարումը։ Տեղահանված և աքսորված հայերին թույլատրվեց վերադառնալ հայրենի տները։ Կովկասյան ճակատը մերկանում էր, և բարենպաստ պայմաններ էին ստեղծվում թուրքական արշավանքի համար։Ռուսաստանում իշխանության գլուխ անցած խորհրդային կառավարությունը 1917-ի դեկտեմբերի 29-ին ընդունեց Դեկրետ «Թուրքահայաստանի մասին» փաստաթուղթը, որը ճանաչում էր հայ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը, վաղուց կորցրած պետականության վերականգնումը։ Խորհրդային կառավարությունը պաշտոնապես հայտարարում էր, որ պաշտպանում է «Արևմտյան Հայաստանի ազատ ինքնորոշման իրավունքը՝ ընդհուպ մինչև լիակատար անկախություն»։ Թուրքիային, բացի բուն Արևմտյան Հայաստանից, անցան նաև Կարսը, Արդահանը, Սուրմալուն, Շարուրը, Նախիջևանի գավառը, Ալեքսանդրապոլի և Էջմիածնի գավառների զգալի մասը։ Պատերազմում Թուրքիայի պարտությունից և Մուդրոսի զինադադարի կնքումից հետո թուրքական զորքերը հեռացան Հայաստանի Հանրապետության և Կարսի մարզի տարածքից, վերականգնվեց 1914-ի սահմանը, Հայաստանի Հանրապետության տարածքը կազմեց 56 հզ. կմ2։1919-20-ին Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը մեծ ջանքեր գործադրեց Հայկական հարցը լուծել արևմտյան տերությունների աջակցությամբ, մեկ միասնական, անկախ պետության մեջ միավորել Հայաստանի արևելյան և արևմտյան մասերը։ Հայկական հարցը քննարկվեց Փարիզի հաշտության կոնֆերանսում (1919-20), որտեղ որոշում ընդունվեց ԱՄՆ-ին տրամադրել Հայաստանի մանդատը։ԱՄՆ-ի նախագահին հանձնարարվում էր որոշել Հայաստանի և Թուրքիայի միջև սահմանը՝ Հայաստանի համար ելքով դեպի Սև ծով։Թուրքիայում իշխանության գլուխ անցած ազգայնամոլ կառավարությունը՝ Մուստաֆա Քեմալի գլխավորությամբ, չընդունեց Սևրի պայմանագիրը։ Խորհրդային կառավարությունը, ձգտելով Թուրքիայում սկսված ազգայնամոլ շարժումն ուղղել Անտանտի դեմ, փորձեց իր միջնորդությամբ կայունացնել վիճակը տարածաշրջանում։ Թուրքական զորքերը շարունակեցին հարձակումը։ Թուրքիայի անհաշտ ու ռազմատենչ դիրքորոշումը Հայաստանի նկատմամբ պայմանավորված էր ստեղծված միջազգային բարենպաստ իրադրությամբ, որից հաջողությամբ օգտվեց քեմալական կառավարությունը, ինչպես և Անտանտի ու Խորհրդային Ռուսաստանի միջև ռազմական առճակատումով։1921-ի հոկտեմբերի 13-ին Կարսում ՌԽՖՍՀ մասնակցությամբ կնքվեց պայմանագիր մի կողմից Խորհրդային Հայաստանի, Խորհրդային Վրաստանի, Խորհրդային Ադրբեջանի, մյուս կողմից՝ Թուրքիայի միջև, որն աննշան տարբերությամբ կրկնում էր Մոսկվայի պայմանագիրը և ձեռնտու էր բոլորին, բացի Խորհրդային Հայաստանից։Անգլիայի, Ֆրանսիայի, ԱՄՆ-ի կառավարությունները փորձում էին Հայկական հարցը ծառայեցնել իրենց ծրագրերին և երբեք լրջորեն չմտահոգվեցին հայ ժողովրդի ճակատագրով։ 1920-ի նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին Լոնդոնի կոնֆերանսում, իսկ 1921-ի հունվարին Փարիզում Անտանտի գլխավոր նիստում Ֆրանսիան հանդես եկավ Սևրի պայմանագիրը վերանայելու պահանջով։ Այդ ոչ սահմանադրական, կուսակցական, այսինքն՝ անիրավական որոշմամբ բուն հայկական հողերը՝ հայ բնակչությամբ, արհեստականորեն անջատվեցին Հայաստանից, իսկ 1923-ի սահմանազատման հետևանքով մարզը զրկվեց Խորհրդային Հայաստանի հետ ընդհանուր սահման ունենալուց և անջատվեց «ադրբեջանական» տարածքի բարակ շերտով։Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի (1939-1945) ավարտին նկատելիորեն ուժեղացավ սփյուռքահայերիշարժումը՝ Թուրքիային անցած Արևմտյան Հայաստանի տարածքը Խորհրդային Հայաստանին միացնելու համար։ Դրան խորհրդային կողմը պատասխանեց, որ դեմ չէ որոշակի պայմաններով այդպիսի պայմանագիր կնքելուն, մասնավորապես, եթե Թուրքիան վերադարձնի 1921-ին Խորհրդային Հայաստանից խլված Կարսը և Արդահանը։ Սակայն դաշնակցային պայմանագիրը Թուրքիայի հետ չկնքվեց։ Երեք դաշնակից տերությունների (ԽՍՀՄ, ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիա) ղեկավարների 1945-ի Բեռլինի (Պոտսդամի) կոնֆերանսում, ի թիվս այլ հարցերի, լսվեց նաև Հայկական հարցը։Այդպիսով, խորհրդային կառավարությունը հայտարարում է, որ Խորհրդային Միությունը տարածքային ոչ մի պահանջ չունի Թուրքիայից։ ԽՍՀՄ-ի նման հակահայական դիրքը հաստատվել է հետագայում ևս՝ միջազգային մի շարք փաստաթղթերում։
ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 16-20
Գիտություն և Արվեստ
1.Կատարե՛ք ուսումնասիրություն և ներկայացրե՛ք, թե ե՞րբ և որտե՞ղ ստեղծվեցին գիտական առաջին հաստատությունները Հայաստանում /գրավոր/
1935թ. կազմակերպվեց ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի հայկականմասնաճյուղը։
1943 թվականի նոյեմբերի 25-ին հիմնադրվել է Հայաստանի գիտությունների ակադեմիան՝ 1935 թվականից գործող ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի հայկական մասնաճյուղի (ԱրմՖԱՆ հապավումով) հիման վրա։ Նրա հիմնադիրներից են եղել Հովսեփ Օրբելին, Ստեփան Մալխասյանցը, և Վիկտոր Համբարձումյանը։ Հովսեփ Օրբելին ընտրվել է ԳԱԱ-ի առաջին նախագահ և նախագահել մինչև 1947 թվականը, որից հետո ԳԱԱ նախագահ է դարձել Վիկտոր Համբարձումյանը մինչ 1993 թվական։ՀՀ ԳԱԱ-ն 50-ից ավելի գիտական ինստիտուտների, հաստատությունների, ձեռնարկությունների, և այլ կազմակերպությունների միավորումը և նախագահության միասնությունն է։
1943 թվականի նոյեմբերի 25-ին հիմնադրվել է Հայաստանի գիտությունների ակադեմիան՝ 1935 թվականից գործող ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի հայկական մասնաճյուղի (ԱրմՖԱՆ հապավումով) հիման վրա։ Նրա հիմնադիրներից են եղել Հովսեփ Օրբելին, Ստեփան Մալխասյանցը, և Վիկտոր Համբարձումյանը։ Հովսեփ Օրբելին ընտրվել է ԳԱԱ-ի առաջին նախագահ և նախագահել մինչև 1947 թվականը, որից հետո ԳԱԱ նախագահ է դարձել Վիկտոր Համբարձումյանը մինչ 1993 թվական։ՀՀ ԳԱԱ-ն 50-ից ավելի գիտական ինստիտուտների, հաստատությունների, ձեռնարկությունների, և այլ կազմակերպությունների միավորումը և նախագահության միասնությունն է։
Այն ունի գիտության բնագավառների հինգ բաժանմունքներ՝
· Մաթեմատիկական և տեխնիկական գիտությունների բաժանմունք - պարունակում է 3 գիտական կազմակերպություն
· Ֆիզիկայի և աստղաֆիզիկայի բաժանմունք - պարունակում է 4 գիտական կազմակերպություն։ Դրանք են՝
· Բյուրականի աստղաֆիզիկական աստղադիտարան (ԲԱԱ), գ. Բյուրական
· Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտ (ՌՖԷԻ), ք. Աշտարակ
· Ֆիզիկայի կիրառական պրոբլեմների ինստիտուտ (ՖԿՊԻ), ք. Երևան
· Միքայել Տեր-Միքայելյանի անվան Ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտ (ՖՀԻ), ք. Աշտարակ
· Բնական գիտությունների բաժանմունք - պարունակում է 10 գիտական կազմակերպություն
· Քիմիական և Երկրի մասին գիտությունների բաժանմունք - պարունակում է 8 գիտական կազմակերպություն։ Դրանք են՝
· Օրգանական և դեղագործական քիմիայի գիտատեխնոլոգիական կենտրոն
· Լ.Մնջոյանի անվան Նուրբ օրգանական քիմիայի ինստիտուտ
· Օրգանական քիմիայի ինստիտուտ
· Մոլեկուլի կառույցի ուսումնասիրությունների կենտրոն
· Քիմիական ֆիզիկայի ինստիտուտ
· Ընդհանուր և անօրգանական քիմիայի ինստիտուտ
· Երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտ
· Ա.Նազարովի անվան Երկրաֆիզիկայի և ինժեներային սեյսմաբանության ինստիտուտ
· Հումանիտար գիտությունների բաժանմունք - պարունակում է 10 գիտական կազմակերպություն
Ակադեմիան ունի ավելի քան 4500 աշխատակից, որոնցից 99-ը ակադեմիկոսներ, 20-ը թղթակից անդամներ, 335-ը գիտության դոկտորներ, և 1156-ը գիտության թեկնածուներ են։ Ակադեմիան նաև իր կազմում ունի 3 պատվավոր անդամ, 24 արտասահմանյան անդամ և 24 պատվավոր դոկտոր։ՀՀ ԳԱԱ-ն կառավարվում է ակադեմիայի ընդհանուր ժողովի կողմից, որն ընդրգրկում է ակադեմիայի իսկական անդամներին, թղթակից անդամներին և գիտական կազմակերպությունների տնօրեններին։
Ակադեմիան ունի ավելի քան 4500 աշխատակից, որոնցից 99-ը ակադեմիկոսներ, 20-ը թղթակից անդամներ, 335-ը գիտության դոկտորներ, և 1156-ը գիտության թեկնածուներ են։ Ակադեմիան նաև իր կազմում ունի 3 պատվավոր անդամ, 24 արտասահմանյան անդամ և 24 պատվավոր դոկտոր։ՀՀ ԳԱԱ-ն կառավարվում է ակադեմիայի ընդհանուր ժողովի կողմից, որն ընդրգրկում է ակադեմիայի իսկական անդամներին, թղթակից անդամներին և գիտական կազմակերպությունների տնօրեններին։
2.Պատրաստե՛ք և ներկայացրե՛ք նյութ մեծանուն ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանի և նրա ճարտարապետական գործերի մասին /գրավոր/
Ալեքսանդր Հովհաննեսի Թամանյան հայ ճարտարապետ, ճարտարապետության ակադեմիկոս (1914), ՀԽՍՀ ժողովրդական ճարտարտապետ (1926), հայ նոր ճարտարապետության հիմնադիրը։Ալեքսանդր Թամանյանը ծնվել է 1878 թվականին Եկատերինոդարում (այժմ՝ Կրասնոդար)։ 1904 թվականին ավարտել է Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիայի բարձրագույն գեղարվեստի ուսումնարանի ճարտարապետության բաժանմունքը՝ նկարիչ-ճարտարապետի կոչումով։ 1917 թվականին եղել է Պետրոգրադի գեղարվեստի ակադեմիայի խորհրդի նախագահը՝ ակադեմիայի վիցե-պրեզիդենտի իրավունքներով։ Երկար տարիներ նա ապրում ու ստեղծագործում է Ռուսաստանում, նախագծում ու տարբեր քաղաքներում կառուցում բազմաթիվ շինություններ։ 1919 թվականին տեղափոխվել է Երևան,1921 թվականին՝ Իրան։ 1923 թվականին հրավիրվել է Հայաստան, ծավալել բուռն ու եռանդուն աշխատանք։ Եղել է Ժողկոմխորհի գերագույն տեխնիկական բաժնի նախագահ, ապա՝ պետպլանի փոխնախագահ (1923 թվականից), Հուշարձանների պահպանության կոմիտեի (1924 թվականից), Հայաստանի կերպարվեստի աշխատողների ընկերության նախագահ։
Ալեքսանդր Հովհաննեսի Թամանյան հայ ճարտարապետ, ճարտարապետության ակադեմիկոս (1914), ՀԽՍՀ ժողովրդական ճարտարտապետ (1926), հայ նոր ճարտարապետության հիմնադիրը։Ալեքսանդր Թամանյանը ծնվել է 1878 թվականին Եկատերինոդարում (այժմ՝ Կրասնոդար)։ 1904 թվականին ավարտել է Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիայի բարձրագույն գեղարվեստի ուսումնարանի ճարտարապետության բաժանմունքը՝ նկարիչ-ճարտարապետի կոչումով։ 1917 թվականին եղել է Պետրոգրադի գեղարվեստի ակադեմիայի խորհրդի նախագահը՝ ակադեմիայի վիցե-պրեզիդենտի իրավունքներով։ Երկար տարիներ նա ապրում ու ստեղծագործում է Ռուսաստանում, նախագծում ու տարբեր քաղաքներում կառուցում բազմաթիվ շինություններ։ 1919 թվականին տեղափոխվել է Երևան,1921 թվականին՝ Իրան։ 1923 թվականին հրավիրվել է Հայաստան, ծավալել բուռն ու եռանդուն աշխատանք։ Եղել է Ժողկոմխորհի գերագույն տեխնիկական բաժնի նախագահ, ապա՝ պետպլանի փոխնախագահ (1923 թվականից), Հուշարձանների պահպանության կոմիտեի (1924 թվականից), Հայաստանի կերպարվեստի աշխատողների ընկերության նախագահ։
ԱՄՓՈՓԻՉ ԿՐԿՆՈՒԹՅՈՒՆ – Հարց ու պատասխան /բանավոր, էջ 6-85/
ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 9-13
1.Գրե՛ք հոդված Հայրենական Մեծ պատերազմի հայ հերոսներից որևէ մեկի մասին:Նելսոն Գևորգի Ստեփանյան հայ օդաչու: Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս: Կատարել է 239 մարտական թռիչք, անձամբ և խմբի կազմում խորտակել է թշնամական 53 նավ (անձամբ՝ 13), ոչնչացրել է 80 տանկ, 600 ավտոմեքենա, 27 ինքնաթիռ, 105 թշնամական հրանոթ, 130 գնդացրային կետ, 5000 զինվոր։Հայրենական պատերազմի երկրորդ օրը զորակոչվել է ռազմաճակատ՝ Սևծովյան նավատորմի գրոհային ավիացիա։ 20-րդ թռիչքի ժամանակ Ստեփանյանը վիրավորվել է զենիթային արկի բեկորից։1944 թվականի ապրիլին Ստեփանյանը նշանակվում է 47-րդ գրոհային ավիագնդի (հետագայում "Թեոդոսիական") հրամանատար։ Այդ ավիագունդը մարտեր էր մղում Ղրիմի և Կուբանի երկնքում։ Նրա հրամանատարությամբ գունդը մասնակցել է Թեոդոսիայի, Սևաստոպոլի, Սուդակի մոտ մղվող մարտերին։ Մայիսի 22-ին մասնակցում է թշնամական շարասյան կործանմանը։ Այդ մարտում Ստեփանյանի ինքնաթիռը լուրջ վնասվածքներ է ստանում։Ղրիմի օպերացիայի ընթացքում Նելսոն Ստեփանյանը ոչնչացրել է 8 տրանսպորտային նավ, 12 արագընթաց դեսանտային բարժա, 9 պահակային կատեր, ավելի քան 3000 թշնամական զինվոր և սպա։Նրա հիշատակին 4 արձան է կանգնեցվել՝ Երևանում, Ստեփանակերտում, Լեպահայում և հերոսի ծննդավայր Շուշիում, որը ցավոք ավերվել է ազերիների կողմից։ Լեպահայի արձանը 1990 ականների տեղափոխվել է Կալինինգրադ։
2.Պատրաստվե՛ք և ներկայացրե՛ք Խորհրդային Հայաստանի մշակույթը 1920-1945 թթ. /դպրոցը, գիտությունը, գրականությունը, արվեստը/բանավոր, էջ 86-93/
ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 2-6
1.Ի՞նչ է քաղաքական բռնությունը: Ինչպիսի՞ն է ձեր վերաբերմունքը քաղաքական բռնությունների նկատմամբ: Ըստ ձեզ՝ դրանք արդարացում ունե՞ն: Հիմնավորե՛ք ձեր տեսակետը /գրավոր/Բոլշևիկների կուսակցության ղեկավարությունը իշխանությունը պահելու ելքը տեսնում էր ոչթե ժողովրդավարության, այլ հարկադրանքի, բռնության մեջ։ Առաջին զանգվածայինբռնաճնշումները գործադրվեցին հայ սպայության նկատմամբ։ 1920 թ. դեկտեմբերին և 1921թ.հունվարին Հայաստանից արտաքսվեցին շուրջ 1400 հայ սպաներ։ 1923թ. Դաշնակցությունկուսակցության «ինքնավերացման» համագումարից հետո, երբ արդեն ինքնաբացահայտվել ևցուցակավորվել էին այդ կուսակցության մի քանի հազար անդամներ, պատժիչ մարմիններիգործը բավական հեշտացել էր։ 1930 թվականից, երբ «համատարած կոլեկտիվացման»պատճառով խիստ սրվել էր տնտեսական ու քաղաքական իրադրությունը, բռնություններընոր թափ առան։Շատ գյուղացիներ, որոնց պիտակավորում էին իբրև «կուլակներ», և ովքերդեմ էին հարկադրական կոլեկտիվացմանը, արտաքսվեցին հայրենի գյուղերից։ Միայն 1930թ.առաջին կեսին Հայաստանում ունեզրկվել և արտաքսման էր ենթարկվել շուրջ 1100գյուղացիական տնտեսություն։Բռնությունը և հալածանքը չշրջանցեցին նաև եկեղեցուն։Հարձակում իրականացվեց եկեղեցու և վանքերի հարստությունների վրա։ Նրանց անշարժգույքը բռնագրավելուց հետո կողոպտվեցին մյուս հարստությունները։ Փակվեցին շատեկեղեցիներ։1926թ. որոշում ընդունվեց նաև այն մասին, որ եկեղեցին հրաժարվի Մեծ եղեռնիզոհերի հիշատակը՝ ապրիլի 24-ը նշելուց։ Ընդ որում, խորհրդայնացումից ի վեր պետականկարգով այն չէր նշվում։Մինչև 1937թ. վերջը Հայաստանում փակվել էր շուրջ 800 եկեղեցի։Փաստորեն հատուկենտ եկեղեցիներ էին գործում։ Իսկ 1930–1938թթ. բռնություն էրգործադրվել 164 հոգևորականի նկատմամբ, նրանցից 91-ը գնդակահարվել էին։Միայն 1937թ.Հայաստանում ձերբակալվել է 5000 մարդ։ Նրանց 67 տոկոսի համար ընդունվել էգնդակահարության որոշում։Խորհրդային իշխանության տարիներին Հայաստանում անհիմնկերպով բռնաճնշման ենթարկվեց շուրջ 42 հազար մարդ, որոնց զգալի մասըգնդակահարվեց։Ստալինյան ոճրագործություններին հնարավոր եղավ վերջ տալ միայն նրամահից հետո (1953թ.)։
2.Պատրաստվե՛ք և ներկայացրե՛ք Հայ ժողովրդի մասնակցութունը Հայրենական Մեծ պատերազմին /բանավոր, էջ 80-83/
ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 25 – 29
Բաթումի պայմանագիրը կնքվել է 1918թ հունիսի 4-ին ՀՀ-ի և Օսմանյան Թուրքիայի միջև:Պայմանագրով Հայաստանը ունենալու էր սահմանափակ թվով զորք, երկաթուղու վերահսկողությունը անցնում էր Թուրքիային :Թուրքիային անցնում Արևմտյան Հայաստանը,Արևելյան Հայաստանի զգալի մասը ,Կարսի մարզը:Դրանով Թուրքիան առաջինը ճանաչեց Հայաստանի անկախությունը:Սա ուղղակի խաղախության պայմանագիր էր,չափազանց վատ պայմաններով:
1920թ.դեկտեմբերի 2-ին կնքվեց Ալեքսանդրապոլի հաշտության պայմանագիրը:Այս պայմանագրով Հայաստանին թելադրվեց հաշտության պայմանները:Թուրքիային անցավ Կարսի մարզը և Սուրմալու գավառը:Նախիջևանի մարզը անցավ Թուրքիային հետո հանձնվեց Ադրբեջանին:Հայաստանին թույլատրվում էր ունենալ սահմանափակ թվով զինուժ:
1918թ ապրիլին Տրապիզոնում ընդհատված թուրք-անդրկովկասյան բանակցությունները մայիսի սկզբներին վերսկսվեց Բաթումում: Անդրկովկասյան պատվիրակությանը մայիսի 26-ին վերջագիր տվեցին:Հունիսի 4-ին կնքվեց Բաթումի հաշտության պայմանագիրը Հայաստանի Հանրապետության և Օսմանյան Թուրքիայի միջև։Այսպիսով, Բաթումի պայմանագրով Թուրքիային էր անցնում ոչ միայն Արևմտյան Հայաստանը, այլև Արևելյան Հայաստանի զգալի մասը` Կարսի
Եթե ես մեկնեմ Էրզրում...
տես ՝ այստեղ
Քննարկում-սեմինար <<Բարև,ինչպես եք,լավ եք>>
Ապրիլի 14-ին մեզ հյուր եկավ <<Բարև,ինչպես եք,լավ եք>>գրքի հեղինակ` Ասպրամ Ծառուկյանը։Գրքում պատմում էր, Մոնթե Մելքոնյանի մասին։Որոշ չափով, ծանոթացանք գրքին։Հեղինակը գրել էր այդ գիրքը,որովհետև նա շատ էր ուզում, որ Մոնթեյի մասին ինչ որ մեկը գրեր ։ Հեղինակը մեզ պատմեց, Մոնթեի մասին այնպիսի բաներ ,որոնք գրված չէին գրքում։ Ասպրամ Ծառուկյանը տեսել էր Մոնթեյին, բայց այդ ժամանակ չէր էլ մտածել,որ Մոնթեն կարող է դառնալ հերոս,որ նաև նա կարողանա գիրք գրել Մոնթեյի մասին։Հեղինակը նաև ասաց, որ շատ կան անհիմն կարծիքներ ,Մոնթեյի մահվան մասին,բայց նա մեզ պատմեց իրական պատճառը։Մոնթեն մահացել էր պայթյունի հետևանքով,երկաթի կտորից։Հանդիպումը անցավ շատ հետաքրիր ։
ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 25 – 29
Փորձե՛ք գնահատել Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերը /գրավոր/1921թ.մարտի 16-ին կնքվեց պայմանագիր,որով Ռուսաստանը ճանաչում էր Թուրքիայի իրավունքները թուրքաբնակ բոլոր վայրերում՝արևմտյան Հայաստանում և Կարսի մարզում:Նախիջևանի մարզը դառնում էր ինքնավար տարածք՝Ադրբեջանի կազմում:Մոսկվայի պայմանագրով Խորհրդային Հայաստանին մնաց 29000 քառակուսի կմ տարածք,չնայած որ թուրք-հայկական պատերազմից հետո Հայաստանը ուներ 6000 քառակուսի կմ տարածք:1921թ հոկտեմբերի 13-ին ստորագրվեց Կարսի պայմանագիր,որը կրկնում է Մոսկվայի պայմանագիրը:Դրանով Խորհրդային Հայաստանին պարտադրվեց ընդունել ու ճանաչել սեփական տարածքների կորուստը:Միայն 1921թ ապրիլին խորհրդային իշխանության պարտադրանքով թուրքերը հեռացան Ալեքսանդրապոլից:
ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 19 – 23
Համեմատե՛ք Բաթումի և Ալեքսանդրապոլի հաշտության պայմանագրերը /գրավոր/
Բաթումի պայմանագիրը կնքվել է 1918թ հունիսի 4-ին ՀՀ-ի և Օսմանյան Թուրքիայի միջև:Պայմանագրով Հայաստանը ունենալու էր սահմանափակ թվով զորք, երկաթուղու վերահսկողությունը անցնում էր Թուրքիային :Թուրքիային անցնում Արևմտյան Հայաստանը,Արևելյան Հայաստանի զգալի մասը ,Կարսի մարզը:Դրանով Թուրքիան առաջինը ճանաչեց Հայաստանի անկախությունը:Սա ուղղակի խաղախության պայմանագիր էր,չափազանց վատ պայմաններով:
1920թ.դեկտեմբերի 2-ին կնքվեց Ալեքսանդրապոլի հաշտության պայմանագիրը:Այս պայմանագրով Հայաստանին թելադրվեց հաշտության պայմանները:Թուրքիային անցավ Կարսի մարզը և Սուրմալու գավառը:Նախիջևանի մարզը անցավ Թուրքիային հետո հանձնվեց Ադրբեջանին:Հայաստանին թույլատրվում էր ունենալ սահմանափակ թվով զինուժ:
Բաթումի պայմանագիրը կնքվել է 1918թ հունիսի 4-ին ՀՀ-ի և Օսմանյան Թուրքիայի միջև:Պայմանագրով Հայաստանը ունենալու էր սահմանափակ թվով զորք, երկաթուղու վերահսկողությունը անցնում էր Թուրքիային :Թուրքիային անցնում Արևմտյան Հայաստանը,Արևելյան Հայաստանի զգալի մասը ,Կարսի մարզը:Դրանով Թուրքիան առաջինը ճանաչեց Հայաստանի անկախությունը:Սա ուղղակի խաղախության պայմանագիր էր,չափազանց վատ պայմաններով:
1920թ.դեկտեմբերի 2-ին կնքվեց Ալեքսանդրապոլի հաշտության պայմանագիրը:Այս պայմանագրով Հայաստանին թելադրվեց հաշտության պայմանները:Թուրքիային անցավ Կարսի մարզը և Սուրմալու գավառը:Նախիջևանի մարզը անցավ Թուրքիային հետո հանձնվեց Ադրբեջանին:Հայաստանին թույլատրվում էր ունենալ սահմանափակ թվով զինուժ:
ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 11-15
Ըստ ձեզ՝ ինչու՞ չիրագործվեց Սևրի պայմանագիրը: Փորձե՛ք հիմնավորել պատասխանը /գրավոր/1920թ. օգոստոսի 10-ին Փարիզի Սևր կոչվող արվարձանում Անտանտի երկրները սուլթանական Թուրքիայի հետ կնքեցին հաշտության պայմանագիր։Պայմանագրի 88-ից 93-րդ հոդվածները վերաբերում էին Հայաստանին։ Օսմանյան Թուրքիան պարտավորվում էր ճանաչել Միացյալ Հայաստանը։ Հայաստանին էին անցնելու Էրզրումի, Տրապիզոնի, Վանի և Բիթլիսի նահանգները ոչ ամբողջությամբ` ընդամենը 90 հազար քառ. կմ, ելքով դեպի Սև ծով։Ընդ որում` հայ-թուրքական պետական սահմանը որոշելու էր ԱՄՆ-ի նախագահը, որն էլ նույն թվականի նոյեմբերին գծեց Միացյալ, Անկախ Հայաստանի քարտեզը։ Սակայն, ցավոք, հետագա դեպքերն ու իրադարձությունները աննպաստ ընթացան։ Սևրի պայմանագիրը մնաց թղթի վրա։Բայց Քեմալականները չճանաչեցին սուլթանական կառավարության ստորագրած Սևրի պայմանագիրը։ Մյուս կողմից, Սևրի պայմանագիրը ստորագրած Հայաստանին դաշնակից համարվող պետությունները` Ֆրանսիան, Իտալիան, ապա նաև Անգլիան, աստիճանաբար երես դարձրին հայերից և մոռացության մատնեցին իրենց իսկ ստորագրած պայմանագիրը։Այսպիսով` մեծ տերությունների մեղքով հերթական անգամ ձախողվեց Հայկական հարցի լուծումը։
ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 4 – 8
Փորձե՛ք գնահատել Բաթումի հաշտության պայմանագիրը /գրավոր/
1918թ ապրիլին Տրապիզոնում ընդհատված թուրք-անդրկովկասյան բանակցությունները մայիսի սկզբներին վերսկսվեց Բաթումում: Անդրկովկասյան պատվիրակությանը մայիսի 26-ին վերջագիր տվեցին:Հունիսի 4-ին կնքվեց Բաթումի հաշտության պայմանագիրը Հայաստանի Հանրապետության և Օսմանյան Թուրքիայի միջև։Այսպիսով, Բաթումի պայմանագրով Թուրքիային էր անցնում ոչ միայն Արևմտյան Հայաստանը, այլև Արևելյան Հայաստանի զգալի մասը` Կարսի
1918թ ապրիլին Տրապիզոնում ընդհատված թուրք-անդրկովկասյան բանակցությունները մայիսի սկզբներին վերսկսվեց Բաթումում: Անդրկովկասյան պատվիրակությանը մայիսի 26-ին վերջագիր տվեցին:Հունիսի 4-ին կնքվեց Բաթումի հաշտության պայմանագիրը Հայաստանի Հանրապետության և Օսմանյան Թուրքիայի միջև։Այսպիսով, Բաթումի պայմանագրով Թուրքիային էր անցնում ոչ միայն Արևմտյան Հայաստանը, այլև Արևելյան Հայաստանի զգալի մասը` Կարսի
մարզը և շուրջ 5 գավառ։ Հայաստանի Հանրապետությանը փաստորեն մնում էր ընդամենը 12 հազ. քառ. կմ տարածք, որն ընդգրկում էր Սևանա լճի ավազանը և Արարատյան դաշտի մի մասը։Կնքված պայմանագրով հայ-թուրքական սահմանագիծը այնպես էր տարվում,որ երկիրը մասնատվում և չնչին տարածք էր թողնվում Հայաստանին։ Պայմանագրի համաձայն` Հայաստանը ունենալու էր սահմանափակ թվով զորք։ Երկաթուղիների վերահսկողությունն անցնելու էր Թուրքիային, որպեսզի կարողանա Հայաստանի վրայով զորք տեղափոխել Ադրբեջան։
Եթե ես մեկնեմ Էրզրում...
տես ՝ այստեղ
Քննարկում-սեմինար <<Բարև,ինչպես եք,լավ եք>>
Ապրիլի 14-ին մեզ հյուր եկավ <<Բարև,ինչպես եք,լավ եք>>գրքի հեղինակ` Ասպրամ Ծառուկյանը։Գրքում պատմում էր, Մոնթե Մելքոնյանի մասին։Որոշ չափով, ծանոթացանք գրքին։Հեղինակը գրել էր այդ գիրքը,որովհետև նա շատ էր ուզում, որ Մոնթեյի մասին ինչ որ մեկը գրեր ։ Հեղինակը մեզ պատմեց, Մոնթեի մասին այնպիսի բաներ ,որոնք գրված չէին գրքում։ Ասպրամ Ծառուկյանը տեսել էր Մոնթեյին, բայց այդ ժամանակ չէր էլ մտածել,որ Մոնթեն կարող է դառնալ հերոս,որ նաև նա կարողանա գիրք գրել Մոնթեյի մասին։Հեղինակը նաև ասաց, որ շատ կան անհիմն կարծիքներ ,Մոնթեյի մահվան մասին,բայց նա մեզ պատմեց իրական պատճառը։Մոնթեն մահացել էր պայթյունի հետևանքով,երկաթի կտորից։Հանդիպումը անցավ շատ հետաքրիր ։
Հերոսը և հերոսականությունը
Իմ հերոսը կարող է լինել,ամեն մի մարդ ով օգնել է ինձ,իմ ընտանիքինև Հայրենիքիս։Այսօրվա դրությամբ ինձ համար հերոսը զինվորն է, ովպաշտպանում է ինձ,ընտանիքիս ու հայրենիքս։Իմ կարծիքով այսօրՀայաստանում ,ամեն հայի համար առաջինը զինվորն է իրենցհերոսներ։Մարդիկ կան, ովքեր իրենց համարում են հերոս, նրանց` ովիրենց օգնել են ոչ թե սահմանը պաշտպանելով այլ բաների համար։Իմհերոսը նաև իմ ընտանիքն է։ Հերոս չեն նրանք ովքեր ծեծում են իրենցժողովրդին։Հերոս չեն նրանք,ովքեր միայն փախչում են դժվարփորձություններից։Ինձ համար նաև հերոս ենֆիդայինները,հայդուկները...։Որովհետև եթե նրանք չլինեյին մենքայսօր չէինք ունենա բանակ,երկիր: Ամեն հայ կարող է ինձ համարհերոս լինել, բայց միայն նրանք ,ովքեր ունեն սեփական խելք և<<ստրուկներ>>չեն:Կուզեմ, որ ամեն մարդ ունենա իր հերոսը։
Իմ հերոսը կարող է լինել,ամեն մի մարդ ով օգնել է ինձ,իմ ընտանիքինև Հայրենիքիս։Այսօրվա դրությամբ ինձ համար հերոսը զինվորն է, ովպաշտպանում է ինձ,ընտանիքիս ու հայրենիքս։Իմ կարծիքով այսօրՀայաստանում ,ամեն հայի համար առաջինը զինվորն է իրենցհերոսներ։Մարդիկ կան, ովքեր իրենց համարում են հերոս, նրանց` ովիրենց օգնել են ոչ թե սահմանը պաշտպանելով այլ բաների համար։Իմհերոսը նաև իմ ընտանիքն է։ Հերոս չեն նրանք ովքեր ծեծում են իրենցժողովրդին։Հերոս չեն նրանք,ովքեր միայն փախչում են դժվարփորձություններից։Ինձ համար նաև հերոս ենֆիդայինները,հայդուկները...։Որովհետև եթե նրանք չլինեյին մենքայսօր չէինք ունենա բանակ,երկիր: Ամեն հայ կարող է ինձ համարհերոս լինել, բայց միայն նրանք ,ովքեր ունեն սեփական խելք և<<ստրուկներ>>չեն:Կուզեմ, որ ամեն մարդ ունենա իր հերոսը։
Ավետիս Ահարոնյանը
Ավետիս Ահարոնյանը 1886 թ-ին ավարտել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը, 1901 թ-ին` Լոզանի համալսարանը և Սորբոնի համալսարանի գրականության դասընթացները: Դեռևս ուսանելու տարիներին ծավալել է հայանպաստ գործունեություն. Հայկական հարցը ներկայացրել է եվրոպական գործիչներին: 1907 թ-ին Հաագայի խաղաղության խորհրդաժողովում, լինելով Հայկական պատվիրակության անդամ, հանդես է եկել Հայկական հարցի լուծման խնդրագրով: Անդամակցել է ՀՀԴ կուսակցությանը: Աշխատակցել է «Մուրճ» ամսագրին, «Հառաջ» և «Ալիք» թերթերին: Եղել է ուսուցիչ, 1907–09 թթ-ին՝ Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցի տնօրեն: 1917 թ-ին ընտրվել է Հայոց ազգային խորհըրդի նախագահ, 1919 թ-ին՝ Հայաստանի առաջին հանրապետության (1918– 1920 թթ.) խորհրդարանի անդամ, ապա՝ նախագահ: 1919–20 թթ-ին Փարիզի հաշտության խորհրդաժողովում ղեկավարել է Հայաստանի Հանրապետության պատվիրակությունը:
1920 թ-ին ստորագրել է Սևրի հաշտության պայմանագիրը, մասնակցել Լոնդոնի (1921 թ.) և Լոզանի (1922–23 թթ.) խորհրդաժողովներին: Հայ դատին վերաբերող իր խորհրդածություններն ամփոփել է «Սարդարապատից մինչև Սևր և Լոզան» (1943 թ.) գրքում:
1894 թ-ին «Մշակում» լույս է տեսել Ահարոնյանի «Լուրեր սահմանի այն կողմից» խորագրով հոդվածաշարը, որը նվիրված էր արևմտահայության կյանքին: Այնուհետև հրատարակվել են արևմտահայ գաղթականներին, ազգային-ազատագրական շարժմանը նվիրված նրա պատմվածքները («Խայ», «Ռաշիդ», «Խավարես, լուսի'ն», «Զարթի'ր, Աստվա'ծ», «Պատիվ», «Էլ մի աղոթիր», «Ջավո», «Արյունոտ թթխմոր» և այլն), որոնք ներառված են «Պատկերներ» (1899 թ.) և «Ազատության ճանապարհին» (1908 թ.) ժողովածուներում:
1923 թ-ից Բոստոնի «Հայրենիք» ամսագրում և առանձին հատորներով լույս են տեսել Ահարոնյանի պատմվածքները, վիպակները, վեպերը, գրական, քաղաքական ուսումնասիրությունները:
1934 թ-ի փետրվարին Մարսելում ելույթի պահին նա կաթվածահար է եղել և այլևս չի ստեղծագործել:
Ահարոնյանի մի շարք գործերում նկատելի է խորհրդապաշտության ազդեցությունը («Արցունքի հովիտը», 1907 թ., «Լռություն», 1904 թ., «Սև թռչուն», 1910 թ.):
Ահարոնյանը գրել է նաև «Քրիստափոր Միքայելյան» (1926 թ.), «Իմ գիրքը» (1927–31 թթ.) երկերը, «Իտալիայում» (1903 թ.), «Շվեյցարական գյուղը» (1913 թ.) ուղեգրությունները և այլ գործեր:
Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտը. Վերսալ-Վաշինգտոնյան համակարգ
Ինչպիսի՞ ավարտ ունեցավ Առաջին համաշխարհային պատերազմը:
1918թ. oգոստոսին Անտանտի զորքերը ծանր պարտության մատնեցին գերմանական բանակին: Սեպտեմբերի 26-ին անգլո-ֆրանսիական ու ամերիկյան զորքերն անցան ընդհանուր հարձակման և գերմանական բանակներին ստիպեցին հեռանալ Ֆրանսիայի տարածքից: Սեպտեմբերի 29-ին անձնատուր եղավ Բուլղարիան, հոկտեմբերի 30-ին՝ Մուդրոսի զինադադարով՝ Թուրքիան, նոյեմբերի 3-ին՝ Ավստրո-Հունգարիան: Նոյեմբերի 11-ին Կոմպիենի զինադադարով Գերմանիան անձնատուր եղավ. ավարտվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը, որը տևեց 4 տարի 3 ամիս և 10 օր: Սպանվեց մոտ 10 մլն, վիրավորվեց և խեղանդամ դարձավ 20 մլն մարդ: Վնասը միջին հաշվով կազմեց գլխավոր մասնակից երկրների ազգային հարստության 1/3-ը: Պատերազմի հասցրած վնասներն ու հետևանքները քննվեցին 1919–22 թթ-ի ընթացքում, երբ Վերսալում և Վաշինգտոնում կնքվեցին ամփոփիչ պայմանագրեր:
Որ՞ կայսրությունների փլուզման պատճառ դարձավ Աշխարհամարտը:
Ռուսաստանում տեղի ունեցավ հեղաշրջում փլուզվեց և Ռուսական կայսրությունը,Օսմանյան կայսրությունը։
Ինչ է՞ իրենից ներկայացնում Վերսալ-Վաշինգտոնյան համակարգ ասվածը:
Վերսալ-Վաշինգտոնյան համակարգի հիմքում ընկած էին Վերսալի հաշտության պայմանագիրը: Նպատակն էր ամրապնդել աշխարհի ետպատերազմյան վերաբաժանումը։Պայմանագրերի համակարգը հաստատել է հաղթող պետություններին առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո։ Նպատակն էր ամրապնդել աշխարհի ետպատերազմյան վերաբաժանումը։
Հայկական ջարդերը 1915
1.Որ վայրերում են տեղի ունենում հայկական ջարդերը։
Արևմտյան Հայաստանի բոլոր նահանգներում և քաղաքներում տեղի էին ունենում հայերի կոտորածներ։ 1915թ ապրիլի 24-ը ընթունված է որպես հայ ազգի անմեղ զոհերի հիշատակի նվիրված օր։1915թ ապրիլի 24-ին Կոնստանդնուպոլիսում ցեղասպանության ենթարկվեցին 600-ից ավելի Հայեր։
2.Որոնք էին ջարդերի պատճառները։
Երբ որ Թուրքիայում իշխանության անցան Երիտթուրքերը նրանք իրենց քաղաքականությամբ ձգտում էին Արևմտյան Հայաստանը ազատել հայերից։Նրանց հարկավոր էին տարածքները բայց առանց հայերի։
3.Ինչպես՞ կվարվեիք դուք եթե լինեիք դեպքերի մասնակիցներ:
Կվարվեի ինչպես Արևմտյան Հայաստանը ում ապրող հայեր։Կպայքարեյի մենչև վերջ։
Գլոբալիզացում
Ինչ է՞ գլոբալիզացիան, երբ է՞ այն սկսվել:
Գլոբալիզացիան համաշխարհային համեհարդություն այսինքն, որ բոլորը մի կարծիքի շուրջ են հավաքվում,փորձում են մտնել մեկ ընդհանուր համակարգի մեջ ։Գլոբալիցիան սկսել է 20-րդ դարի սկզբին։
Ինչպիսի՞ միջոցներ են կիրառվում գլոբալիզացված աշխարհի ստեղծման համար:
Կիրառվում են մեկ ընդհանուր տնտեսական,իրավական,մշակութային,ինֆորմացիոն նոռմեր։Որտեղ յուրաքանչյուր երկիր ունի իր տնտեսական ու պատմական շահը։
Հայերի դրությունը 19-րդ դարի երկրորդ կեսին
1.Համեմատել 19-րդ դարի կեսերի Արևմտյան Հայաստանի և Արևելյան Հայաստանի կարգավիճակներն ու դրությունը:
Ռուսաստանը և Պարսկաստանի միջև հակամարտությունը հանգերցրեց պատերազմի:Որը 1813թ.հոկտեմբերի 12-ին ավարտվեց Գյուլիստանի պայմանագրով,որով Ռուսաստանին է անցնում Արևելյան Հայաստանի հյուսիսարևելյան մասը:Իսկ 1828թ.փետրվարի 10-ին կնքվեց Թուրքմենչայի հաշտության պայմանագիրը,որով Ռուսաստանին են անցնում Երևանի,Նախիջևանի խանությունները և Օրդուբադի Օկրուգը:Նախատեսվում էր Պարսկահայերի ներգախթ Արևելյան Հայաստան:Եկեղեցուն մնաց միայն հոգևոր իշխանությունը:Արևելյան Հայաստանում վիճակը որոշ չափով նպաստավոր էր տնտեսության զարգացման համար:
19-րդ դարի սկզբին Արևմտյան Հայաստանի վիճակը ծանր էր:Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև հակամարտությունը հանգեցրեց պատերազմի:1828թ.սկսվում է Ռուս-Թուրքական պատերազմը Ռուսները գրավում են Ախալքալաքը,Ախալցխան,Արդահանը,Կարսը,Էրզրումը:
1829թ.սեպտեմբերի 2-ին Ադրիանապոլսում կնքվում է պայմանագիր որով Ռուսաստանին էն անցնում Ախալքալաքը,Ախալցխան:Հայերին իրավունք է տրվում գաղթել Արևելյան Հայաստանը:Չարդարավեց հայերի վերամիավորվելու նպատակը:Արևմտյան Հայաստանի գրաված շրջաները Ռուսաստանը վերադարձրեց Թուրքիային:
Սուլթանական բռնապետության պայմաններում իսկական սահմանադրություն չեր կարող լինել:Դա կանոնադրություն էր,որով պետք է կարգավորվեին արևմտահայերի ազգային կյանքին վերաբերող գործերը եկեղեցական,դպրոցական,մշակութային:Սահմանադրությունը ոչ մի քաղաքական նշանակություն չունեցավ թոթափելու Թուրքական լուծը,ժողովուրդը ձեռք բերեց միայն ընտրական իրավունք:Սահմանադրության հեղինակներից էր Նահապետ Ռուսինյանը:
1920 թ-ին ստորագրել է Սևրի հաշտության պայմանագիրը, մասնակցել Լոնդոնի (1921 թ.) և Լոզանի (1922–23 թթ.) խորհրդաժողովներին: Հայ դատին վերաբերող իր խորհրդածություններն ամփոփել է «Սարդարապատից մինչև Սևր և Լոզան» (1943 թ.) գրքում:
1894 թ-ին «Մշակում» լույս է տեսել Ահարոնյանի «Լուրեր սահմանի այն կողմից» խորագրով հոդվածաշարը, որը նվիրված էր արևմտահայության կյանքին: Այնուհետև հրատարակվել են արևմտահայ գաղթականներին, ազգային-ազատագրական շարժմանը նվիրված նրա պատմվածքները («Խայ», «Ռաշիդ», «Խավարես, լուսի'ն», «Զարթի'ր, Աստվա'ծ», «Պատիվ», «Էլ մի աղոթիր», «Ջավո», «Արյունոտ թթխմոր» և այլն), որոնք ներառված են «Պատկերներ» (1899 թ.) և «Ազատության ճանապարհին» (1908 թ.) ժողովածուներում:
1923 թ-ից Բոստոնի «Հայրենիք» ամսագրում և առանձին հատորներով լույս են տեսել Ահարոնյանի պատմվածքները, վիպակները, վեպերը, գրական, քաղաքական ուսումնասիրությունները:
1934 թ-ի փետրվարին Մարսելում ելույթի պահին նա կաթվածահար է եղել և այլևս չի ստեղծագործել:
Ահարոնյանի մի շարք գործերում նկատելի է խորհրդապաշտության ազդեցությունը («Արցունքի հովիտը», 1907 թ., «Լռություն», 1904 թ., «Սև թռչուն», 1910 թ.):
Ահարոնյանը գրել է նաև «Քրիստափոր Միքայելյան» (1926 թ.), «Իմ գիրքը» (1927–31 թթ.) երկերը, «Իտալիայում» (1903 թ.), «Շվեյցարական գյուղը» (1913 թ.) ուղեգրությունները և այլ գործեր:
Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտը. Վերսալ-Վաշինգտոնյան համակարգ
Ինչպիսի՞ ավարտ ունեցավ Առաջին համաշխարհային պատերազմը:
1918թ. oգոստոսին Անտանտի զորքերը ծանր պարտության մատնեցին գերմանական բանակին: Սեպտեմբերի 26-ին անգլո-ֆրանսիական ու ամերիկյան զորքերն անցան ընդհանուր հարձակման և գերմանական բանակներին ստիպեցին հեռանալ Ֆրանսիայի տարածքից: Սեպտեմբերի 29-ին անձնատուր եղավ Բուլղարիան, հոկտեմբերի 30-ին՝ Մուդրոսի զինադադարով՝ Թուրքիան, նոյեմբերի 3-ին՝ Ավստրո-Հունգարիան: Նոյեմբերի 11-ին Կոմպիենի զինադադարով Գերմանիան անձնատուր եղավ. ավարտվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը, որը տևեց 4 տարի 3 ամիս և 10 օր: Սպանվեց մոտ 10 մլն, վիրավորվեց և խեղանդամ դարձավ 20 մլն մարդ: Վնասը միջին հաշվով կազմեց գլխավոր մասնակից երկրների ազգային հարստության 1/3-ը: Պատերազմի հասցրած վնասներն ու հետևանքները քննվեցին 1919–22 թթ-ի ընթացքում, երբ Վերսալում և Վաշինգտոնում կնքվեցին ամփոփիչ պայմանագրեր:
Որ՞ կայսրությունների փլուզման պատճառ դարձավ Աշխարհամարտը:
Ռուսաստանում տեղի ունեցավ հեղաշրջում փլուզվեց և Ռուսական կայսրությունը,Օսմանյան կայսրությունը։
Ինչ է՞ իրենից ներկայացնում Վերսալ-Վաշինգտոնյան համակարգ ասվածը:
Վերսալ-Վաշինգտոնյան համակարգի հիմքում ընկած էին Վերսալի հաշտության պայմանագիրը: Նպատակն էր ամրապնդել աշխարհի ետպատերազմյան վերաբաժանումը։Պայմանագրերի համակարգը հաստատել է հաղթող պետություններին առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո։ Նպատակն էր ամրապնդել աշխարհի ետպատերազմյան վերաբաժանումը։
Հայկական ջարդերը 1915
1.Որ վայրերում են տեղի ունենում հայկական ջարդերը։
Արևմտյան Հայաստանի բոլոր նահանգներում և քաղաքներում տեղի էին ունենում հայերի կոտորածներ։ 1915թ ապրիլի 24-ը ընթունված է որպես հայ ազգի անմեղ զոհերի հիշատակի նվիրված օր։1915թ ապրիլի 24-ին Կոնստանդնուպոլիսում ցեղասպանության ենթարկվեցին 600-ից ավելի Հայեր։
2.Որոնք էին ջարդերի պատճառները։
Արևմտյան Հայաստանի բոլոր նահանգներում և քաղաքներում տեղի էին ունենում հայերի կոտորածներ։ 1915թ ապրիլի 24-ը ընթունված է որպես հայ ազգի անմեղ զոհերի հիշատակի նվիրված օր։1915թ ապրիլի 24-ին Կոնստանդնուպոլիսում ցեղասպանության ենթարկվեցին 600-ից ավելի Հայեր։
2.Որոնք էին ջարդերի պատճառները։
Երբ որ Թուրքիայում իշխանության անցան Երիտթուրքերը նրանք իրենց քաղաքականությամբ ձգտում էին Արևմտյան Հայաստանը ազատել հայերից։Նրանց հարկավոր էին տարածքները բայց առանց հայերի։
3.Ինչպես՞ կվարվեիք դուք եթե լինեիք դեպքերի մասնակիցներ:
Կվարվեի ինչպես Արևմտյան Հայաստանը ում ապրող հայեր։Կպայքարեյի մենչև վերջ։
Գլոբալիզացում
Ինչ է՞ գլոբալիզացիան, երբ է՞ այն սկսվել:
Գլոբալիզացիան համաշխարհային համեհարդություն այսինքն, որ բոլորը մի կարծիքի շուրջ են հավաքվում,փորձում են մտնել մեկ ընդհանուր համակարգի մեջ ։Գլոբալիցիան սկսել է 20-րդ դարի սկզբին։
Ինչպիսի՞ միջոցներ են կիրառվում գլոբալիզացված աշխարհի ստեղծման համար:
Կիրառվում են մեկ ընդհանուր տնտեսական,իրավական,մշակութային,ինֆորմացիոն նոռմեր։Որտեղ յուրաքանչյուր երկիր ունի իր տնտեսական ու պատմական շահը։
Հայերի դրությունը 19-րդ դարի երկրորդ կեսին
19-րդ դարի սկզբին Արևելյան Հայաստանը գտնվում էր Պարսկարստանի տիրապետության տակ:Ծանր էր հայ ժողորդի վիճակը:Ժողովուրդը ենթարկվում էր կրոնական,ազգային ու սոցիալական հալածանքների:Հայերը ենթարկվում էին կամայական հարկահանության:
Ռուսաստանը և Պարսկաստանի միջև հակամարտությունը հանգերցրեց պատերազմի:Որը 1813թ.հոկտեմբերի 12-ին ավարտվեց Գյուլիստանի պայմանագրով,որով Ռուսաստանին է անցնում Արևելյան Հայաստանի հյուսիսարևելյան մասը:Իսկ 1828թ.փետրվարի 10-ին կնքվեց Թուրքմենչայի հաշտության պայմանագիրը,որով Ռուսաստանին են անցնում Երևանի,Նախիջևանի խանությունները և Օրդուբադի Օկրուգը:Նախատեսվում էր Պարսկահայերի ներգախթ Արևելյան Հայաստան:Եկեղեցուն մնաց միայն հոգևոր իշխանությունը:Արևելյան Հայաստանում վիճակը որոշ չափով նպաստավոր էր տնտեսության զարգացման համար:
19-րդ դարի սկզբին Արևմտյան Հայաստանի վիճակը ծանր էր:Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև հակամարտությունը հանգեցրեց պատերազմի:1828թ.սկսվում է Ռուս-Թուրքական պատերազմը Ռուսները գրավում են Ախալքալաքը,Ախալցխան,Արդահանը,Կարսը,Էրզրումը:
1829թ.սեպտեմբերի 2-ին Ադրիանապոլսում կնքվում է պայմանագիր որով Ռուսաստանին էն անցնում Ախալքալաքը,Ախալցխան:Հայերին իրավունք է տրվում գաղթել Արևելյան Հայաստանը:Չարդարավեց հայերի վերամիավորվելու նպատակը:Արևմտյան Հայաստանի գրաված շրջաները Ռուսաստանը վերադարձրեց Թուրքիային:
Ռուսաստանը և Պարսկաստանի միջև հակամարտությունը հանգերցրեց պատերազմի:Որը 1813թ.հոկտեմբերի 12-ին ավարտվեց Գյուլիստանի պայմանագրով,որով Ռուսաստանին է անցնում Արևելյան Հայաստանի հյուսիսարևելյան մասը:Իսկ 1828թ.փետրվարի 10-ին կնքվեց Թուրքմենչայի հաշտության պայմանագիրը,որով Ռուսաստանին են անցնում Երևանի,Նախիջևանի խանությունները և Օրդուբադի Օկրուգը:Նախատեսվում էր Պարսկահայերի ներգախթ Արևելյան Հայաստան:Եկեղեցուն մնաց միայն հոգևոր իշխանությունը:Արևելյան Հայաստանում վիճակը որոշ չափով նպաստավոր էր տնտեսության զարգացման համար:
19-րդ դարի սկզբին Արևմտյան Հայաստանի վիճակը ծանր էր:Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև հակամարտությունը հանգեցրեց պատերազմի:1828թ.սկսվում է Ռուս-Թուրքական պատերազմը Ռուսները գրավում են Ախալքալաքը,Ախալցխան,Արդահանը,Կարսը,Էրզրումը:
1829թ.սեպտեմբերի 2-ին Ադրիանապոլսում կնքվում է պայմանագիր որով Ռուսաստանին էն անցնում Ախալքալաքը,Ախալցխան:Հայերին իրավունք է տրվում գաղթել Արևելյան Հայաստանը:Չարդարավեց հայերի վերամիավորվելու նպատակը:Արևմտյան Հայաստանի գրաված շրջաները Ռուսաստանը վերադարձրեց Թուրքիային:
2.Ինչ է Սահմանադրությունը: Ինչ՞ էր 1860-1863 թթ. Ազգային սահմանադրությունը: Ինչ՞ է ընդհանրապես Սահմանադրություն ասվածը:Սահմանադրությունը պետության հիմնական օրենքն է, որը սահմանում է նրա պետական կառուցվածքը, կառավարման և իշխանության մարմինների համակարգը, նրանց իրավասությունները և ձևավորման կարգը, ընտրական համակարգը, քաղաքացիական իրավունքները և ազատությունը, ինչպես նաև դատական համակարգը։ Սահմանադրությունն օրենսդրության հիմքն է։1959թ. Կազմվեցին հանձնաժովողներ ազգային նոր կանոնադրություն մշակելու համար:1860թ.մայիսին ընդունվեց արևմտահայերի ազգային ընդհանուր ժողովում:1863թ վաերացվեց Օսմանյան կառավարության կողմից:
Սուլթանական բռնապետության պայմաններում իսկական սահմանադրություն չեր կարող լինել:Դա կանոնադրություն էր,որով պետք է կարգավորվեին արևմտահայերի ազգային կյանքին վերաբերող գործերը եկեղեցական,դպրոցական,մշակութային:Սահմանադրությունը ոչ մի քաղաքական նշանակություն չունեցավ թոթափելու Թուրքական լուծը,ժողովուրդը ձեռք բերեց միայն ընտրական իրավունք:Սահմանադրության հեղինակներից էր Նահապետ Ռուսինյանը:
Սուլթանական բռնապետության պայմաններում իսկական սահմանադրություն չեր կարող լինել:Դա կանոնադրություն էր,որով պետք է կարգավորվեին արևմտահայերի ազգային կյանքին վերաբերող գործերը եկեղեցական,դպրոցական,մշակութային:Սահմանադրությունը ոչ մի քաղաքական նշանակություն չունեցավ թոթափելու Թուրքական լուծը,ժողովուրդը ձեռք բերեց միայն ընտրական իրավունք:Սահմանադրության հեղինակներից էր Նահապետ Ռուսինյանը:
Պատմության տետր
տետր
Պատմություն
Եթե դու ցանկանում ես հանդիպել Նրան,
Ով ընդունակ է հարթելու
Յուրաքանչյուր իրավիճակ,
Որը քեզ համար տհաճ է,
Ով կարող է քեզ երջանկացնել`
Անկախ նրանից, թե ինչ են խոսում կամ մտածում ուրիշները,
Նայիր հայելուն
Եվ ասա կախարդական բառը.
— Ողջո´ւյն …
Si tu quieres conocerla
quien es capaz de solucionar
cada situacion (իսպաներեն)
Que é desagradável para você (պորտուգալերեն)
Seni mutlu edebilecek birisi (թուրքերեն)
Անկախ նրանի, թե ինչ են խոսում или что думают другие (ռուսերեն),
انظر الى المرآه (արաբերեն)
And say the magic word: (անգլերեն)
— Bonjour… (ֆրանսերեն)
Եթե դու ցանկանում ես հանդիպել Նրան,
Ով ընդունակ է հարթելու
Յուրաքանչյուր իրավիճակ,
Որը քեզ համար տհաճ է,
Ով կարող է քեզ երջանկացնել`
Անկախ նրանից, թե ինչ են խոսում կամ մտածում ուրիշները,
Նայիր հայելուն
Եվ ասա կախարդական բառը.
— Ողջո´ւյն …
Si tu quieres conocerla
quien es capaz de solucionar
cada situacion (իսպաներեն)
Que é desagradável para você (պորտուգալերեն)
Seni mutlu edebilecek birisi (թուրքերեն)
Անկախ նրանի, թե ինչ են խոսում или что думают другие (ռուսերեն),
انظر الى المرآه (արաբերեն)
And say the magic word: (անգլերեն)
— Bonjour… (ֆրանսերեն)
Հին Հունաստանի մշակույթը (Հարցեր)
1.Ո՞վ էր օլիմպիական աստվածների հայրը:Եվ ինչպես էր սաստում կարգազանցներին:
2.Քանի տառից էր բաղկացած հույների ստեղծած այբուբենը:
3.Ինչպե՞ս ստեղծվեցին առաջին գրքերը,և ինչպե՞ս էր կազմակերպվում կրթությունը Հին Հունաստանում:
4. «Իլիական» և «Ոդիսական» պոեմները ո՞վ է մշակել և դրանց համար ինչն է հիմք հանդիսացել:
5.Ինչպիսի՞ նորամուտություն էին մտցրել Հին Հույները շինարարության մեջ:
6.Ինչպիսի՞տեղ էին տալիս Հին Հույները մարմնակրթությանը:
7.Հունական քաղաքակրթությունը քանի՞ հազարամյակի պատմություն ուներ,երբ թուրքերը գրավեցին նրա քաղաքներից մեկը ու վերանվանեցին այն (ո՞րն էր այդ քաղաքը):
8.Ինչպե՞ս են անվանում Հին Հունական մշակույթը, որպեսզի տարբերեն մյուսներից:9.Երբվանից է սկիզբ առել Հին Հունական մշակույթը:10.Իսկ ինչպես են իրենց երկիրն անվանել հին հույները:
2.Քանի տառից էր բաղկացած հույների ստեղծած այբուբենը:
3.Ինչպե՞ս ստեղծվեցին առաջին գրքերը,և ինչպե՞ս էր կազմակերպվում կրթությունը Հին Հունաստանում:
6.Ինչպիսի՞տեղ էին տալիս Հին Հույները մարմնակրթությանը:
7.Հունական քաղաքակրթությունը քանի՞ հազարամյակի պատմություն ուներ,երբ թուրքերը գրավեցին նրա քաղաքներից մեկը ու վերանվանեցին այն (ո՞րն էր այդ քաղաքը):
8.Ինչպե՞ս են անվանում Հին Հունական մշակույթը, որպեսզի տարբերեն մյուսներից:9.Երբվանից է սկիզբ առել Հին Հունական մշակույթը:10.Իսկ ինչպես են իրենց երկիրն անվանել հին հույները:
Комментариев нет:
Отправить комментарий